Documentatie en archieven

Al meer dan 60 jaar verwerft het Meertens Instituut archieven en worden er collecties gegenereerd. Dit unieke materiaal op het terrein van Nederlandse Etnologie en Variatielinguïstiek behoort tot het nationale erfgoed van Nederland. Vooral sinds de jaren zestig is de collectie sterk uitgebreid. Momenteel bezit het instituut plusminus 450 archieven. Een gedeelte daarvan bestaat uit papier, met een lengte van ruim 1500 meter, daarnaast komt het steeds frequenter voor dat archieven in digitale vorm worden bewaard.

Het instituut ontving in 2011 de volgende schenkingen:

  • het archief van Ate Doornbosch
  • een collectie Nederlandse volksverhalen van J.R.W. Sinninghe
  • een collectie bladmuziek uit het eigendom van Paul Engel
  • een collectie van hoogleraar historische geografie Jelle Vervloet
  • het archief van sociaal-geograaf Alida Edelman-Vlam
  • een collectie Volksschilderkunst van IJ. Schuitema
  • een collectie aquarellen van Jan Woldring met verbeelding van schimpnamen
  • een collectie boedelinventarissen van Thera Wijsenbeek-Olthuis
  • een collectie dagboeken van M.C. Scheuer
  • een collectie brochures inzake voeding van voedingsdeskundige B. Mennen
  • een collectie liedboekjes en voordrachten van Klaas Woud
  • een collectie videobanden van W. Rozema.

Medewerkers: J.J. Schell (uitvoerder), D. van der Wal (uitvoerder).

 

Informatieverstrekking

De documentaire informatieverstrekking is hoofdzakelijk gebaseerd op de collecties van Nederlandse Etnologie en Variatielinguïstiek op het Meertens Instituut. De persoonlijke expertise van de Meertens-documentalisten speelt daarbij een belangrijke rol. Vragen over familienamen en voornamen – veelal per e-mail naar aanleiding van de Nederlandse Familienamen Databank en de Nederlandse Voornamen Databank op de Meertens-website – worden beantwoord door de naamkundige staf. De dienstverlening is primair gericht op wetenschappers maar ze kan ook ondersteuning bieden aan journalisten, radio- en tvmakers, amateuronderzoekers en andere geïnteresseerden. De binnengekomen verzoeken en de daarvoor gevonden informatie worden opgenomen in een registratiesysteem dat een hulpmiddel vormt voor toekomstige informatieverstrekking.
Resultaten in 2011: Er zijn in totaal 50 verzoeken om inlichtingen binnengekomen, waarvan 29 afspraken voor een bezoek aan de leeszaal gemaakt.
Medewerkers: B.L. van den Berg (uitvoerder), L.S.G.B. Brouwer (uitvoerder), D. Gerritzen (uitvoerder), E. van der Grijn-Santen (uitvoerder), J.J. Schell (coördinator), M.L.C. van Zuijlen (uitvoerder).

Projecten

Aanvulling en verbetering van het Corpus Gysseling (CG-INL) (2010-2012)

Het CG-INL is het 13de-eeuws corpus ambtelijk Middelnederlands (Corpus Gysseling) gecodeerd en gelemmatiseerd aan het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) . Het corpus is nog niet af en bevat nog fouten. Het project heeft als doel het corpus af te coderen en te lemmatiseren. Project in samenwerking met het INL.
Resultaten in 2011: P. Th. van Reenen heeft programmatuur ontwikkeld, bestaande uit zo’n 75 scripts verwerkt in ongeveer 30 programma’s. Hiermee is het Corpus Gysseling verbeterd.
Medewerkers: P. Th. van Reenen (coördinator), L.C.J. Barbiers (onderzoeker).

Bedevaartplaatsen in Nederland on Line (BiN-on Line/BoL) (2006-2015)

Bewerking, onderhoud en uitbreiding van de online databank Bedevaartplaatsen in Nederland (BoL); Verwerving en beheer van data en documentatie inzake heiligen en bedevaartplaatsen, t.b.v. de database en het materiële BiN-documentatiebestand. Stimulering van het gebruik van de BoL-database en vergroting van de kennis inzake de Nederlandse en Europese bedevaartcultuur ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoek alsmede voor een breder publiek. Deelproject van ‘Shrines and Pilgrimage’.
Resultaten in 2011: Lezingen, artikelen, zie resultaten bij projecten Etnologie in dit jaarverslag.
Medewerkers: P.J. Margry (projectleider/uitvoerder), C. Caspers (TBI Nijmegen), C.M. van der Peet (software-ontwikkelaar).

Bewerking en uitbreiding 14de-eeuws middelnederlands corpus (2006-…)

Bewerking en uitbreiding van het CRM14: 14de-eeuws middelnederlands corpus van gedateerde en gelokaliseerde originele teksten in Adelheidformaat. Project in samenwerking met de Radboud Universiteit.
Resultaten 2011: P. Th. van Reenen heeft een voorlopig corpus van 20 oorkonden aangelegd, afkomstig uit het archief van Gorcum. Daaraan heeft ook M. Rem meegewerkt. Twee vrijwillers via N. van der Sijs hebben voorlopige foto’s gemaakt in het archief. De transcripties moeten nog gecollationeerd worden op de originelen en gecodeerd.
Medewerkers: P. Th. van Reenen (onderzoeker), M. Rem (Radboud Universiteit).

Database Migratie Gebaren in Europa (2011-…)

De database wil uitgaande van al aanwezige kunsthistorische en andere beeldbanken op internet en elders een overzicht bieden van de migratie van gebaren in Europa, min of meer gelijk aan de databases orale cultuur aan het Meertens Instituut. Contacten met andere instituten zijn gelegd, o.a. de Rijksdient voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in Den Haag. Ook wordt de mogelijkheid onderzocht van gebarenherkenning op basis van algoritmen en vergelijkbare ontwikkelingen in de computational humanities. Project in samenwerking met de RKD, Max Planck-Instituut Nijmegen.
Resultaten in 2011: 1 artikel in bundel: Roodenburg, H.W. & Bouffard-Veilleux, M. (2011). Footwork: How Seventeenth-Century Painters Made their Merrymakers Dance. In A. Tummers (Ed.), Celebrating in the Golden Age (pp. 28-39). Rotterdam: NAi Publishers.
Medewerker: H.W. Roodenburg (onderzoeker).

De Nederlandse Volksverhalenbank (1994-…)

Een elektronische database met Nederlandse Volksverhalen waarin de reeds verzamelde volksverhalen in het Meertens-archief worden ontsloten, en waarin nieuwe volksverhalen worden opgeslagen en gedocumenteerd. De bank is opgezet als onderzoeksinstrument op het gebied van de Nederlandse etnologie en letterkunde, en wordt voortdurend uitgebreid. Sinds de aanvang van de Nederlandse Volksverhalenbank in oktober 1994 zijn er jaarlijks tussen de 1000 en 2000 verhalen toegevoegd. Na de millenniumwisseling is de invoer geïntensiveerd, waarvoor stagiaires en extra invoerkrachten zijn aangetrokken. Zie http://www.verhalenbank.nl.
Resultaten in 2011: Voor 2011 zijn er ongeveer 500 volksverhalen plus metadata ingevoerd. De hoeveelheid verhalen in de database is nu meer dan 41.000. Niettemin is de invoer dit jaar relatief gering te noemen, vanwege de afwezigheid van R. Koman en een gebrek aan vervanging voor een groot gedeelte van het jaar. Bovendien heeft 2011 slechts drie stagiaires opgeleverd, waarvan er eentje zich vrijwel volledig heeft geconcentreerd op het schrijven van haar master-scriptie. Aan het eind van het jaar is M. van Zuijlen toegevoegd aan de projecten FACT en Tunes & Tales en heeft zij nog wat extra invoer in de Volksverhalenbank kunnen realiseren.
Medewerkers: Th. Meder (coördinator), M. van Zuijlen (beheerder Volksverhalenbank).

Diachrone corpora (2010-2012)

Coördinerende en inhoudelijke werkzaamheden om diachrone corpora voor onderzoek samen te stellen en te ontsluiten. Project in samenwerking met het Prize Papers Consortium, Huygens ING en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren.
Resultaten in 2011: Op 1 november is een NWO-Groot aanvraag ingediend voor ‘Nederlab – Laboratory for research on the patterns of change in the Dutch language and culture’ (29 pagina’s plus 3 appendices). Alle corpus-, tools- en infrastructuuraanbieders zijn betrokken bij de aanvraag, en de meeste universiteiten en onderzoeksinstellingen steunen de aanvraag. Op 30-3-2011 en 27-5-2011 zijn worskhops georganiseerd. Ter voorbereiding van de aanvraag is het open gedeelte van het Netwerk Diachronie (diachronie.nl) uitgebreid met een nieuwsrubriek en met allerlei voorheen niet toegankelijke corpora. Als testcase is gewerkt aan de samenstelling van een Amerikaans-Nederlands corpus van de 17e eeuw tot heden, waarvoor stagiaire G. Bruining van de VU het grootste gedeelte van de getikte of handgeschreven enquêtes van Jo Daan gedigitaliseerd heeft. Er zijn Amerikaans-Nederlandse teksten uit diverse periodes verzameld en er is contact gelegd met allerlei personen en instellingen die materiaal bezitten, waaronder het New Netherland Project. In november 2011 is, met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds, een vrijwilligersproject gestart t.b.v. de ontsluiting en transcriptie van gekaapte documenten uit de 17e- en 18e- eeuw. Er zijn ca. 150 vrijwilligers geworven. Technici van het Meertens Instituut hebben een applicatie gemaakt voor het invoeren van metadata bij de gekaapte brieven. Bij het project wordt samengewerkt met een groot aantal instellingen (Huygens ING, Koninklijke Bibliotheek, Nationaal Archief, Fryske Akademie, UL/M. van der Wal, Brill, UvA), die tezamen in 2011 het Prize Papers Consortium hebben opgericht.
Medewerker: N. van der Sijs (onderzoeker).

Dutch Songs On Line (2009-2013)

Met dit project moet het probleem worden opgelost dat de Nederlandse Liederenbank weliswaar metadata van zeer veel liederen bevat, maar weinig volledige teksten. In Dutch Songs On Line worden zo’n 100.000 liedteksten toegevoegd uit de periode tot 1900, zo veel mogelijk in gedigitaliseerde vorm. Om die adequaat te kunnen doorzoeken wordt een ingrijpende aanpassing van de database-applicatie doorgevoerd, die nu op XML-leest wordt geschoeid. Het nieuwe onderzoeksinstrument wordt beproefd in een werkgroep onderzoekers die zich bezighouden met problemen rond de identiteit van zingende groepen uit de vroeg-moderne periode. Deelproject van ‘Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding’, in samenwerking met de Universiteit Utrecht, DBNL.
Resultaten in 2011: Onderzoeksassistenten A. Arendsen en A. Houben (beiden Universiteit Utrecht, gedetacheerd) voerden ook dit jaar enkele verrijkingsslagen uit in de Nederlandse Liederenbank. Samen met collectiespecialist E. van der Grijn en 6 stagiairs voegden ze 3500 nieuwe liedbeschrijvingen toe, vooral van liederen uit de 18e- en 19e- eeuw. De dataverzamelingen van de Liederenbank en de DBNL werden verder op elkaar afgestemd en er werden tientallen verwijzingen naar online resources (scans, full text) toegevoegd. Ook werd de ’top-100 van populaire liedboeken’ verder verwerkt in de databank. Tijdens een symposium op de Dag van het Nederlandse Lied (10 mei) werd een begin gemaakt aan een canon van het oude Nederlandse lied.
Medewerkers: M.J. de Bruin (projectleider digitalisering), A. Arendsen (UU, gedetacheerd MI), L.P. Grijp (wetenschappelijk leider), A. Houben (UU, gedetacheerd MI).

Etnologisch beeldarchief (1995-…)

De ontsluiting en conservering van de (historische) etnologische fotocollectie (circa 3900 foto’s), grafiek, film- en videomateriaal van het Meertens Instituut.
Resultaten in 2011: er zijn in 2011 geen foto’s toegevoegd.
Medewerkers: J.J. Schell (uitvoerder).

Geluidsmarkering Goeman-Taeldeman-Van Reenen data middels Praat (GTRP) (2009-…)

Het aanbrengen van markeringen bij de digitale opnames ten behoeve van koppeling van de audio aan de bestaande transcripties. Zie http://www.meertens.knaw.nl/mand/database.
Resultaten 2011: Ongeveer 40 opgelijnde plaatsen en 38 gecorrigeerde plaatsen. In december 2011 is het gelukt bijna alle audio van het GTRP (op z’n 20 bandjes na) uit Gent over te brengen naar het Meertens Instituut.
Medewerkers: B.L. van den Berg (onderzoeksmedewerker), P.Th. van Reenen (emeritus, vrijwilliger), A. van Reenen-Jongkind (coördinator v/rijwilliger).

GTR-project Databank Dialectdata, gebaseerd op geluidsopnamen (2000-…)

Onderhoud en verrijking van de database van fonetische transcripties uit het veldwerkproject ‘Fonologie en Morfologie van de Nederlandse Dialecten op basis van veldwerk’ (1983-1990). Het betreft gedetailleerde fonetische transcripten van steeds 1876 items uit 364 plaatsen in Nederland (366 opnames), 58 Friese, 179 Vlaamse plaatsen en 10 plaatsen in Noord-Frankrijk. De databank van het GTR (Goeman, Taeldeman en van Reenen) -project vormt de basis voor de Morfologische Atlas van Nederlandse Dialecten (MAND) en de Fonologische Atlas van Nederlandse Dialecten (FAND, Gent). Project in samenwerking met: VU, Fryske Akademy, RUG, Katholieke Universiteit Leuven, Rijksuniversiteit Gent.
Resultaten 2011:
Datacorrecties.
Medewerkers: A.C.M. Goeman (projectleider), B.L. van den Berg (uitvoerder), J..P. Kunst (software-ontwikkelaar), P. Th. van Reenen (emeritus, vrijwilliger).

Knipselarchief (2000-…)

De opbouw van een verzameling kranten- en tijdschriftknipsels op het gebied van de Nederlandse etnologie, op basis van een corpus van regionale dagbladen. De verzameling is in eerste instantie gericht op lopende projecten, daarnaast is zij bedoeld om nieuwe trends te signaleren.
Resultaten in 2011: Toevoeging van ongeveer 175 knipsels.
Medewerkers: T. Tegelaers (uitvoerder), M.L.C. van Zuijlen (documentalist).

Meldpunt Taal (2010-…)

Website waar het grote publiek alles kan melden wat met betrekking tot de Nederlandse taal opgevallen is. Bijvoorbeeld: uitspraakveranderingen, de opkomst van nieuwe woorden of uitdrukkingen, de toenemende onbekendheid van verouderende woorden en uitdrukkingen, het gebruik van dialectwoorden, taalergernissen, mooie woorden of uitdrukkingen, enzovoorts. Daarnaast wisselende enquêtes over de taal van alledag in heden of verleden. Internet: http://www.meldpunttaal.nl. Project in samenwerking met het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, Onze Taal, Van Dale, Nederlandse Taalunie.
Resultaten in 2011: Stagiaire F. Doderer voltooide een afstudeerscriptie aan de Vrije Universiteit Amsterdam over het fenomeen taalergernis dat gebaseerd was op een analyse van een groot aantal meldingen.
Medewerkers: M. van Oostendorp (projectleider), J. P. Kunst (software-ontwikkelaar), R. van Strien (Instituut voor Nederlandse Lexicologie).

Namen en Naamkunde in Nederland en elders (NNN) (2002-…)

Online versie van de Onomastische Literatuur Service (OLS), een documentatiesysteem dat de ontsluiting verzorgt van naamkundige en overige literatuur over namen en naamkundige onderwerpen. Zie http://www.meertens.nl/nnn.
Resultaten in 2011: Er zijn 354 records toegevoegd; het totaal is 17974.
Medewerkers: L. Brouwer (uitvoerder).

Nederlandse Familienamenbank (2009-…)

De Nederlandse Familienamenbank biedt een overzicht van de familienamen in Nederland anno 1947 en 2007 met verspreidingskaarten. De namen zijn in een relatiesysteem ondergebracht; ze zijn voorzien van kenmerken, naamsverklaringen en literatuurverwijzingen. Zie http://www.meertens.knaw.nl/nfb.
Resultaten in 2011: Er zijn 6190 namen/records toegevoegd.
Medewerkers: L. Brouwer (onderzoeksassistent), M. Brouwer (software-ontwikkelaar)

Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding (1990-…)

De Nederlandse Liederenbank bevat metadata (beginregel, refrein, wijsaanduiding etc.) van meer dan 125.000 Nederlandse liederen, vanaf de Middeleeuwen tot in beginsel het heden. Van een aantal liederen zijn ook de volledige teksten en/of de muziek opgenomen. De database is sedert 1990 veel geraadpleegd door wetenschappers en publiek en moet ook in de toekomst duurzaam beschikbaar blijven als onderzoeksinstrument. De invoer van de gegevens is voornamelijk geschied, en geschiedt nog steeds, via tijdelijke, meest extern gefinancierde projecten. Daarnaast worden bestaande beschrijvingen verrijkt, bijvoorbeeld door gegevens en/of volledige teksten en melodieën toe te voegen. Los van invoer en dataverrijking vergt de database ook onderhoud: aanpassingen, verbeteringen en aanvullingen in zowel content als software. Zie http://www.liederenbank.nl. Project in samenwerking met: Universiteit Antwerpen, Digitale Bibliotheek Nederland, Koninklijke Bibliotheek.
Resultaten in 2011: In 2011 werden door collectiespecialisten E. van der Grijn, A. Arendsen, A. Houben, M. Kaptein, I. Muller en 6 stagiairs ruim 4500 liedbeschrijvingen toegevoegd aan de Nederlandse Liederenbank, de meeste in het kader van de projecten ‘Dutch Songs On Line’ en ‘Speelmuziek’ (zie aldaar). Hiermee is het totaal aantal beschreven liederen de 150.000 gepasseerd. Verder werden door E. van der Grijn, M. Kaptein en anderen (stagiairs, studenten) honderden melodieën beschikbaar gemaakt in symbolische muzieknotatie t.b.v. het ‘Speelmuziek’-project. Er werden ruim 500 nieuwe bronbeschrijvingen gemaakt, waarvan vele met verwijzing naar een digitale resource (scan, full text) op zowel de eigen website als die van diverse andere instellingen. Er werden c. 200 vragen uit het land beantwoord. In curatieproject C-DSD werd de content van de Liederenbank beschreven en uitwisselbaar gemaakt in CMDI- en Dublin Core-formaat.
Medewerkers: M. de Bruin (software-ontwikkelaar), E. van der Grijn Santen (informatiespecialist), L.P. Grijp (onderzoeker).

Nederlandse Toponiemen Databank (2008-…)

De Nederlandse Toponiemen Databank zal de basis gaan vormen van de toponymische documentatie. Ook zal deze databank dienen als een raamwerk voor de digitale ontsluiting van de collectie microtoponiemen van het Meertens Instituut (circa 225.000 systeemkaarten en circa 1750 topografische kaarten). Voor de verdere ontsluiting van de collectie microtoponiemen wordt ingezet op technieken waarmee lokale experts de verzameling gegevens kunnen verrijken.
Resultaten in 2011: De scans van de microtoponiemencollectie (zowel van de fiches als van de veldnaamkaarten) zijn gebruikt in de GIS applicatie van project Alfalab. Project Alfalab is in 2011 afgerond (zie sectie Technische Ontwikkeling).
Medewerkers: D. Zeldenrust (coördinator externe samenwerking).

Nederlandse Voornamen Databank (2000-…)

De Nederlandse Voornamenbank geeft informatie over de circa 500.000 verschillende officiële voornamen die in Nederland voorkomen. Het bestand heeft voor ruim 20.000 voornamen een naamsverklaring. Zie http://www.meertens.knaw.nl/nvb.
Resultaten in 2011: Update van de gegevens van de GBA: toevoeging t/m 2010, ook in de grafieken en kaarten; redactionele bewerking van een groot deel van de lemma’s; verwijzingen aanklikbaar maken en afkortingen opheffen, daarna handmatige controle van beide; het beantwoorden van emails met vragen over voornamen.
Medewerkers: G. Bloothooft (Universiteit Utrecht), M. Brouwer (software-ontwikkelaar), D. Gerritzen (redacteur naamsverklaringen), J.P. Kunst (software-ontwikkelaar).

Onomastische Literatuur Service (OLS) (1989-…)

Gedetailleerd ontsloten bibliografisch databestand, uitgebreid met diverse zoekmogelijkheden, gebaseerd op het voormalige kaartsysteem. Het bestand bevat vooral toponymische informatie; meer dan 55.000 records.
Resultaten in 2011: Er zijn 369 records toegevoegd.
Medewerkers: L. Brouwer (projectleider/uitvoerder).

PLAntennamen in de Nederlandse Dialecten (2000-…)

De PLAND biedt een inventarisatie van de volksnamen van planten in het Nederlandse taalgebied. Het materiaal omvat inmiddels ruim 313.000 records en is opgebouwd uit monografische, mondelinge en schriftelijk verzamelde data en gaat terug tot 1800. De toegang ertoe is op de website zowel taalkundig als botanisch. De PLAND presenteert de data per plant in de vorm een taalkaart (met de 11 meest frequente benamingen) en het materiaal in de vorm van een soort (dialect-)woordenboek met opgave van de bronnen, datering, lokalisatie plus illustraties en via een link de secundaire taalkundige literatuur. Daarnaast biedt de database de mogelijkheid taalkaarten op te roepen die laten zien voor welke planten bepaalde volksnamen gebruikt worden. Naast de gegevens uit vragenlijsten (80%) zijn ook de grote dialectwoordenboeken opgenomen, zoals het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD), het Woordenboek van de Overijsselse Dialecten (WOD) en het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD). De PLAND is aangesloten bij Netherlands Biodiversity Information Facility (NLBIF) en is in zijn soort de grootste collectie ter wereld. Zie http://www.meertens.knaw.nl/pland. In samenwerking met de Radboud Universiteit, afdeling Taalwetenschap, R.U. Gent, afdeling Nederlandse Taalkunde en Vlaamse Dialectologie.
Resultaten in 2011: Het aantal records in de database is in 2011 uitgebreid tot 330.677. Het aantal pageviews was 1.250.142.
Medewerkers: H.J.T.M. Brok (uitvoerder), J. Kruijsen (uitvoerder).

Speelmuziek (2010-2011)

Het Nederlands Muziek Instituut (NMI) verwierf in 2006 een unieke verzameling Nederlandse speelmansboeken uit de 18e- en 19e- eeuw. Deze collectie, bijeengebracht door de wiskundige en musicoloog dr. Christiaan C. Vlam (1916-1999), bestaat uit 21 Nederlandse volksmuziek-handschriften uit de periode 1700-1900. Het zijn handschriften waarin violisten, fluitisten en andere speellieden het repertoire noteerden waarmee zij hun brood verdienden. Deze manuscripten vormen de belangrijkste bron van onze kennis van de populaire muziek van die tijd. Musicoloog Prof. Dr. L.P. Grijp stelde in 2006 vast dat de cultuurhistorische waarde van de collectie Vlam onmiskenbaar is, al is het alleen maar om het aantal unieke melodieën dat de collectie bevat. In ‘Speelmuziek’ wordt de collectie gescand en online toegankelijk gemaakt op de website van het Nederlands Muziek Instituut. Omdat de collectie verband houdt met contemporain liedmateriaal, zal zij tevens worden ontsloten in de Nederlandse Liederenbank van het Meertens Instituut. Met hulp van vrijwilligers worden vele melodieën in muzikaal doorzoekbare notatie toegevoegd. Speelmuziek zoals in de collectie Vlam is namelijk een waardevolle bron voor de grote groep zich op volksmuziek richtende musici in Nederland en Vlaanderen. Deze actieve muzikanten hebben de expertise om de handschriften te interpreteren. Zij kunnen als geen ander begrijpen wat de 18e- en 19e-eeuwse speellieden hebben bedoeld. De website van de Nederlandse Liederenbank wordt uitgebreid met een speciaal op deze muzikanten gerichte module, waarin zij met web 2.0 technieken melodieën kunnen up- en downloaden en van commentaar voorzien. Project in samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut.
Resultaten in 2011: In 2011 zijn ruim 1500 beschrijvingen van melodieën uit het corpus Vlam toegevoegd aan de Nederlandse Liederenbank door projectmedewerkers M. Kaptein, I. Muller i.s.m. collectiespecialist E. van der Grijn Santen. Ook zijn honderden melodieën gedigitaliseerd, d.w.z. omgezet in machinedoorzoekbare code. De software voor Speelmuziek is verder ontwikkeld door B. Versteegh en T. van de Berg (OGD).
Medewerkers: M.J. de Bruin (projectleider/software-ontwikkelaar), E. van der Grijn Santen (senior collectiespecialist), M. Kaptein (collectiespecialist), I. Muller (collectiespecialist), L.P. Grijp (adviseur).

Verteld Verleden (2010-2012)

Verteld Verleden koppelt 50 jaar Oral History verzamelen aan de mogelijkheden van nieuwe ontsluitingstechnologie. Onder Oral History wordt verstaan het bevragen van een respondent met de bedoeling zijn specifiek persoonlijk geheugen vast te leggen zodat dit kan dienen als historische bron. Dat kan gaan om een individueel geheugen met specifieke kennis, of om een hele verzameling interviews die breder zijn opgezet zodat het materiaal vergelijkbaar is. Het doel van het Verteld Verleden is om de mogelijkheden van moderne ontsluitingstechnologie onder de aandacht te brengen van Oral History collectiebeheerders in Nederland en tegelijkertijd feedback te krijgen over het gebruik van de technologie in de praktijk. Dit laatste is van groot belang om inzicht te krijgen waar de bottlenecks zitten bij de diverse collectiebeheerders en gebruikers die toepassing in de weg staan en om de technologie beter te kunnen laten aansluiten op de wensen van de gebruikers. Een belangrijke gebruikersgroep is die van de onderzoekers zelf. Zij vragen zich bijvoorbeeld af of met het gebruik van technologie en het internet, de privacy van geïnterviewden wel gewaarborgd kan blijven. Verteld Verleden bouwt een Oral History web-portal die het mogelijk maakt om in Oral History collecties te zoeken die zich bevinden in archieven verspreid over heel Nederland. Collectiebeheerders houden zelf het beheer over hun collecties en stellen de metadata beschikbaar via een protocol (OAI-PMH) zodat de Verteld Verleden server deze metadata kan binnenhalen (harvesten in jargon) en doorzoekbaar kan maken via een gebruikersinterface op de Verteld Verleden portal. Met behulp van zoektechnologie kunnen aangesloten collecties ook inhoudelijk met elkaar worden verbonden zodat bijvoorbeeld een interview waarin het gaat over migratie afkomstig van Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis kan worden gekoppeld aan een interview over hetzelfde onderwerp van het Meertens Instituut. Binnen dit infrastructurele raamwerk maakt Verteld Verleden waar mogelijk gebruik van moderne technieken zoals spraakherkenning, persistent identifiers of thesauruskoppelingen. Project in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (projectcoordinatie), Data Archiving and Networked Services (DANS), Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis. Zie ook http://www.verteldverleden.org.
Resultaten in 2011: In 2011 heeft Th. Meder definitief het stokje overgenomen van D. Zeldenrust. Th. Meder is aanwezig geweest bij de vergaderingen. In dit jaar is besloten om de Soundbites (1000 uur dialectopnames) van het Meertens Instituut op te nemen in de portal van Verteld Verleden. Verder heeft Th. Meder geïnventariseerd welke andere mogelijke bestanden – de voorkeur gaat sterk uit naar audio-visueel materiaal – op het Meertens in aanmerking komen om aangeleverd te worden voor de portal. Daarnaast maakte hij een inventarisatie van oral history projecten in Nederland, die zich zouden kunnen aansluiten bij Verteld Verleden. Tot slot heeft hij voorbereidingen getroffen om te komen tot een ‘dienstenmodel’: een uitgebreide handleiding voor erfgoedinstellingen die willen participeren, met uitgebreide uitleg hoe het digitale materiaal verrijkt met (meta)data aangeleverd moet worden.
Medewerkers: Th. Meder (coördinator).

Volkskundige Trefwoorden Databank (VTB) (1984-…)

De Volkskundige Trefwoorden Bank, kortweg de VTB, is een online database waarin alle boeken en (tijdschrift-) artikelen uit de bibliotheek van het Meertens Instituut door middel van trefwoorden zijn ontsloten op het gebied van volkskunde, volkscultuur, etnologie en antropologie. Met dit digitale zoekinstrument kan men veel beter vaststellen of een artikel of boek relevant materiaal bevat over een bepaald onderwerp. Het bestand is gemaakt op basis van alle (internationale) tijdschriften en boeken aanwezig in de Meertens bibliotheek, vanaf circa 1980 tot heden. De trefwoorden van voor 1980 (de VT Catalogus) zijn niet digitaal beschikbaar. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/vtb.
Resultaten in 2011: Er zijn 1016 records toegevoegd.
Medewerkers: J,P. Kunst (software-ontwikkelaar), J.J. Schell (coördinator), M.L.C. van Zuijlen (uitvoerder).

WITCHCRAFT-plus (2009-2011)

In het programma CATCH-plus worden de prototypes en demo’s uit acht van de afgeronde deelprojecten omgezet in bruikbare tools. In het CATCH-project WITCHCRAFT werd een melodieënzoekmachine ontwikkeld die deel zal uitmaken van de Nederlandse Liederenbank (www.liederenbank.nl). Met deze webgebaseerde zoekmachine kunnen zowel onderzoekers als het grote publiek een groeiende verzameling gecodeerde melodieën doorzoeken door gebruik te maken van zuiver muzikale kenmerken. Tot dusver was een aantal experimentele gereedschappen ontwikkeld voor de codering en het doorzoeken van de liederen, alsmede een aantal componenten voor het gebruikersinterface. Deze zijn echter nog niet robuust en gebruikersvriendelijk genoeg om ze na afloop van het WITCHCRAFT-project betrouwbaar en efficiënt te kunnen blijven inzetten. Het beoogde resultaat van WITCHCRAFT-plus is een suite van componenten waaruit een robuuste, effectieve en bruikbare webgebaseerde zoekmachine voor melodieën kan worden samengesteld, met bijbehorende gereedschappen voor dataproductie en -management.
Resultaten in 2011: Programmeur B. Versteegh breidde de software voor de online muziekeditor substantieel uit en zijn vervanger, L. Vogelzang, maakte een begin met de bouw van de nieuwe melodieënzoekmachine. Ex-WITCHCRAFT OiO P. van Kranenburg was in 2011 enkele maanden verbonden aan WITCHCRAFT-plus: zijn converter wce2kern werd doorontwikkeld en hij maakte verschillende updates voor de melodieënzoekmachine. “Libmusical”, de alignment library van zijn hand, werd in december in versie 1.0 gepubliceerd op sourceforge.net. Bovendien presenteerde P. van Kranenburg een paper op het SDH2011-congres in Kopenhagen en was hij co-auteur van een artikel dat werd ingediend bij Journal of New Music Research.
Medewerkers: M.J. de Bruin (projectleider), P. van Kranenburg (software-ontwikkelaar), B. Versteegh (software-ontwikkelaar), L. Vogelzang (software-ontwikkelaar).

Words of Power (2010-…)

Dit project behelst de opbouw van een database van ‘words of power’, van toverspreuken, formules, zegeningen, bezweringen, woord-rituelen etc. (blessings, incantations, charms etc.). Begonnen als onderdeel van een project rond ‘words of power’ in middeleeuws Ierland, is de opzet geografisch en diachronisch verbreed naar met name Engeland en Nederland in heden en verleden. Daarnaast zal op basis van de database vergelijkend onderzoek worden uitgevoerd naar de praktijken van ‘words-of-power’-gebruik.
Resultaten in 2011: Dit jaar is met behulp van stagiairs de inhoud van de database aangevuld ten aanzien van Nederland in de middeleeuwen (W. Braekman, Middelnederlandse bezweringsformulieren en toverdranken). Beheer database overgedragen aan P.J. Margry (van H. Dibbits). De technische ondersteuning is overgedragen aan J.P. Kunst (van M. Brouwer).
Medewerkers: J. Borsje (projectleider Universiteit van Amsterdam), P.J. Margry (projectleider / beheerder), M. Brouwer (software-ontwikkelaar), H.C. Dibbits (medewerker), J.P. Kunst (software-ontwikkelaar), R. Mantel (vrijwilliger).