Onderzoek en documentatie van taal en cultuur in Nederland

Activiteiten Nederlandse Etnologie

In 2011 begonnen drie nieuwe onderzoeksprojecten, samengevoegd in het eLaboratorium Orale Cultuur (zie ‘uitgelicht’). Een grotere rol voor e-Humanities en ook voor valorisatie waren typerend voor het onderzoek. Gezamenlijk publiceerden de onderzoekers twee bundels en 30 (inter-)nationale wetenschappelijke artikelen. Daarnaast werden 54 (inter-)nationale wetenschappelijke lezingen gehouden en elf congressen, workshops en panels georganiseerd, waaronder het KNHG-najaarscongres Cool, Calm & Collected? The Dutch and their Emotions in Pre-Modern Times. Drie panels maakten deel uit van de SIEF-conferentie People Make Places: Ways of Feeling the World, in Lissabon.

Ook de Meertens Ethnology Lectures vonden een vervolg. In april sprak professor Markus Tauschek (Kiel), in december professor Kristin Kuutma (Tartu). De eerste lezing maakte deel uit van een debatmiddag rond de verschijning van Immaterieel erfgoed. Almanak bij een actueel debat (Dibbits, H.C., Elpers, S.M., Margry, P.J. & Zeijden, A. van der). De tweede lezing was gewijd aan de UNESCO-conventie ten aanzien van het immateriële erfgoed.

Op 4 november ging het Amsterdam Centre for Cross-Disciplinary Emotion and Sensory Studies van start, een initiatief van het Meertens Instituut en de Vrije Universiteit. Hierin werken geestes-, sociale en neurowetenschappers samen in onderzoek naar emoties en zintuiglijkheid. Tenslotte werd Louis Grijp benoemd tot profileringshoogleraar bij de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht, met een toegespitste leeropdracht in onderzoek.

Uitgelicht: eLaboratorium Orale Cultuur

In 2011 is het eLaboratorium Orale Cultuur van start gegaan. Het betreft een combinatie van bestaand onderzoek/digitale documentatie op het terrein van het Nederlandse volksverhaal en het Nederlandse lied en een aantal nieuwe, (extern) gefinancierde projecten. Deze nieuwe projecten richten zich op twee omvangrijke, inmiddels internationaal vermaarde orale dataverzamelingen van het Meertens Instituut, de Nederlandse Volksverhalenbank en de Nederlandse Liederenbank. Deze zijn de afgelopen jaren uitgebouwd door de betreffende Documentatie- en onderzoekscentra.

Binnen de NWO-Catch projecten Folktales As Classifiable Text (FACT) en Cognition Guided Interoperability between collections of musical heritage (Cogitch) worden tools ontwikkeld om de grote hoeveelheden oraal materiaal in de databanken nog beter te ontsluiten. Binnen FACT worden tools ontwikkeld voor automatische taaldetectie, naam- en trefwoordextractie, genre-identificatie, automatische samenvattingen en de classificatie naar internationale verhaaltypen. Hiermee wordt het mogelijk de duizenden verhalen die nog op ontsluiting wachten efficiënt te verwerken. Binnen Cogitch wordt een tool ontwikkeld voor de automatische transcriptie van in audioformaat beschikbare melodieën, zodat die voor muzikale zoekmachines toegankelijk worden. Bovendien wordt de Nederlandse Liederenbank interoperabel gemaakt met de bestanden van het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, waarmee verzamelingen volksmuziek en populaire muziek op elkaar worden aangesloten.

In het KNAW-Computational Humanities project Tunes & Tales wordt fundamenteel onderzoek gedaan naar de mondelinge overlevering van zowel liedmelodieën als volksverhalen. De werkhypothese is dat beide zijn opgebouwd uit gestructureerde sequenties van motieven – het DNA van een lied of verhaal als het ware. De melodieën en verhalen die in de dataverzamelingen zijn gedocumenteerd vormen met hun enorme variatie het ideale materiaal om dit idee verder te ontwikkelen en te testen. Uiteindelijk moet een model worden gebouwd dat kan voorspellen hoe een lied of verhaal zich gaat ontwikkelen in de loop van de mondelinge overlevering.

In deze drie nieuwe projecten wordt samengewerkt met de universiteiten van Amsterdam, Utrecht, Twente en Nijmegen en met de Fryske Akademy. Synergie wordt verkregen door de verspreide krachten te bundelen in het eLaboratorium Orale Cultuur.

Publikaties

Wetenschappelijke artikelen in tijdschriften

  • Balkenhol, M. (2011). Emplacing slavery: Roots, monuments and politics of belonging in the Netherlands. African Diaspora, 4(2), 135-162
  • Bruin, M.J. de (2011). Twee liedverzamelaars: Pol Heyns en Ate Doornbosch. Volkskunde. Tijdschrift over de cultuur van het dagelijkse leven, 112(4), 333-338.
  • Elpers, S.M. (2011). ‘Gesouffleerd door de vrouw-boerin’. De rol van vrouwen bij de wederopbouw op het platteland. Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis, 31(= Design en gender. Van object tot representatie), 95-114.
  • Grijp, L.P. (2011). New Lyrics for Obrecht’s Liedekens. Journal of the Alamire Foundation, 3(2), 307-322.
  • Grijp, L.P. (2011). De Vlaamse dimensie van de Nederlandse Liederenbank. Volkskunde. Tijdschrift over de cultuur van het dagelijkse leven, 112(2011), 339-347.
  • Helsloot, J.I.A. (2011). Stress and Ritual. December Family Traditions in the Netherlands of today. Lietuvos Etnologija, 11, 143-157.
  • Margry, P.J. (2011). Civil Religion in Europe: Silent Marches, Pilgrim Treks and Processes of Mediatization. Ethnologia Europaea, 41(2), 5-23.
  • Margry, P.J. (2011). Thou Shalt Memorialize. Memory and Amnesia in the Post-Secular. Anthropology News, 2011, 8-9.
  • Meder, T. (2011). In Search of the Dutch Lore of the Land. Old and New Legends throughout the Netherlands. Folklore, 122(2), 117-134
  • Roodenburg, H.W. (2011). Waarom geen volkskunstmuseum? Boekmancahier, 88, 49-55.
  • Stengs, I.L. (2011). Imitation, Contestation and Competition. Authentication Strategies in Media-driven Society. Etnofoor, 23(1), 200-204.

Wetenschappelijke hoofdstukken in boeken

  • Blécourt, W. de (2011). Animal Shapeshifting: Between Literature and Everyday Life. An Introduction. In W. de Blécourt & C.A. Tuczay (Eds.), Tierverwandlungen: Codierungen und Diskurse (pp. 7-11). Tübingen: Francke Verlag.
  • Blécourt, W. de (2011). Metamorphosen oder Metaphern? Sprachliche und körperliche Aspekte der Tierverwandlung in den Niederlanden. In W. de Blécourt & C.A. Tuczay (Eds.), Tierverwandlungen: Codierungen und Diskurse (pp. 69-84). Tübingen: Francke Verlag.
  • Blécourt, W. de (2011). Vogel, Pferd und Königstochter. Enzyklopädie des Märchens (14) (pp. 283-289). Berlin: DeGruyter.
  • Grijp, L.P. & Bloemendal, J. (2011). Vondel’s Theatre and Music. In J. Bloemendal & F.-W. Korsten (Eds.), Vondel, Dutch Playwright in the Golden Age (pp. 140-156). Leiden: Brill.
  • Kranenburg, P. van, Biró, D.P., Ness, S.R. & Tzanetakis, G. (2011). A Computational Investigation of Melodic Contour Stability in Jewish Torah Trope Performance Traditions. In Proceedings of the International Society on Music Information Retrieval (ISMIR2011) Conference (pp. 163-168). Miami: University of Miami
  • Kranenburg, P. van, Volk, A. & Wiering, F. (2011). On Operationalizing the Musicological Concept of Tune Family for Computational Modeling. In B Maegaard (Ed.), Proceedings of Supporting Digital Humanities: Answering the unaskable. Kopenhagen.
  • Margry, P.J. (2011). Memorializing a Controversial Politician: The “Heritagization” of a Materialized Vox Populi. In P.J. Margry & C. Sánchez-Carretero (Eds.), Grassroots Memorials: The Politics of Memorializing Traumatic Death (pp. 319-345). New York: Berghahn.
  • Margry, P.J. (2011). Practicing Religion in Private: the Home Altar. In P. Post (Ed.), Sacred Places in Modern Western Culture (pp. 227-233). Leuven: Peeters.
  • Margry, P.J. & Sánchez-Carretero, C. (2011). Rethinking Memorialization: The Concept of Grassroots Memorials. In P.J. Margry & C. Sánchez-Carretero (Eds.), Grassroots Memorials: The Politics of Memorializing Traumatic Death (pp. 1-48). New York: Berghahn.
  • Margry, P.J. (2011). The Silent March: A Ritual of Healing and Protest for an Afflicted Society. In P. Post, A.L. Molendijk & J. Kroesen (Eds.), Sacred Places in Modern Western Culture (pp. 235-240). Leuven: Peeters.
  • Roodenburg, H.W. & Bouffard-Veilleux, M. (2011). Footwork: How Seventeenth-Century Painters Made their Merrymakers Dance. In A. Tummers (Ed.), Celebrating in the Golden Age (pp. 28-39). Rotterdam: NAi Publishers.
  • Roodenburg, H.W. (2011). La terra di Huizinga: qualche appunto sulla storia culturale nei Paesi Bassi. In A. Arcangeli & Ph. Poirrier (Eds.), La storia culturale: una svolta nella storiografica mondiale? (pp. 183-202) Verona: QuiEdit.
  • Roodenburg, H.W. (2011). Two incorporatory regimes: on corsets, dancing and habitus in early modern Europe. In A. Hartmann (Ed.), Die Macht der Dinge. Festschrift für Ruth-E. Mohrmann (pp. 279-290). Münster: Waxmann.
  • Stengs, I.L. (2011). Ephemeral Memorials: Commemorative Rituals upon Violent Death in the Public Domain I: the Case of Anja Joos. In P. Post, A.L. Meulendijk & J.E.A. Kroesen (Eds.), Sacred Places in Modern Western Culture (pp. 241-246). Leuven: Peeters.
  • Stengs, I.L. (2011). Ephemeral Memorials: Commemorative Rituals upon Violent Death in the Public Domain II: The Pim Fortuyn and Theo van Gogh Memorial Sites. In P. Post, A.L. Meulendijk & J.E.A. Kroesen (Eds.), Sacred Places in Modern Western Culture (pp. 247-252). Leuven: Peeters.
  • Stengs, I.L. (2011). Farewell to a Dutch Singer: Stadium Death Celebrations – Tokens of Our Time. In P. Post, A.L. Molendijk & J.E.A. Kroesen (Eds.), Sacred Places in Modern Western Culture (pp. 223-226). Leuven: Peeters.
  • Stengs, I.L. (2011). Ritual Mediations of Violent Death: An Ethnography of the Theo van Gogh Memorial Site, Amsterdam. In P.J. Margry & C. Sanchez (Eds.), Grassroots Memorials. The Politics of Memorializing Traumatic Death (pp. 71-96). New York: Berghahn Books.
  • Volk, A., Wiering, F. & Kranenburg, P. van (2011). Unfolding the potential of computational musicology. In Proceedings of the 13th International Conference on Informatics and Semiotics in Organisations (pp. 137-144). Leeuwarden: Fryske Akademy.

Boeken en boekredactie

  • Blécourt, W. de & Tuczay, C.A. (Eds.). (2011). Tierverwandlungen: Codierungen und Diskurse. Tübingen: Francke Verlag.
  • Dibbits, H.C., Elpers, S.M., Margry, P.J. & Zeijden, A. van der (2011). Immaterieel erfgoed en volkscultuur. Almanak bij een actueel debat. Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Margry, P.J. & Sánchez-Carretero, C. (Eds.). (2011). Grassroots Memorials: The Politics of Memorializing Traumatic Death (Remapping Cultural History). New York: Berghahn.

Congressen en workshops

In 2011 zijn de volgende bijeenkomsten (mede-)georganiseerd door de onderzoeksgroep:

  • SIEF 10th International Congress, Lissabon (2011, april 17 – 21). Met daarbij de volgende panels:
  • Panel ‘Cultural Heritage and Corporeality’
  • Panel ‘Creating nostalgia? Discussing traditionalism in home environments’
  • Panel ‘Shaping Vitual Lives: Identities on the Internet’
  • Immaterieel cultureel erfgoed. Debatmiddag Spui 25: Amsterdam (2011, april 27).
  • International conference Pilgrimage in Pluralist Europe Today. Religion, Politics & Heritage: Antwerpen (2011. mei 19 -20).
  • Christian-Pagan Dichotomies or Universal Natural Religion? A Comparison of De Bry, De Hooghe and Picart. De ‘visuele salon’: najaarsbijeenkomst Werkgroep Visuele Cultuur: Amsterdam (2011, oktober 25).
  • Cool, Calm and Collected? The Dutch and their Emotions in Pre-Modern Times. Najaarscongres Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap: Den Haag (2011, november 04).
  • The construction of local identities through culture and language in the Dutch province of Limburg. NIAS Exploratory Workshop: Wassenaar (2011, december 01 – 03).
  • Meertens Ethnology Lecture, Between Arbitration and Engineering. Competitive Pasts, Legitimised Futures, and the Shaping of Heritage Regimes; door Kristin Kuutma (Univ. Tartu): Amsterdam (Spui25) (2011, december 15).
  • Monthly Seminar Religion, Body, Media/Heritage Dynamics.

Onderwijs

BA/MA cursus

  • Grijp, L.P. & Wennekes, E. BA-cursus, Nederlandse Muziek- en Liedcultuur. Universiteit Utrecht, Muziekwetenschap
  • Lefeber, M. & Houben, A. Cursus Contrafactuur. Universiteit Utrecht, Muziekwetenschap
  • Margry, P.J. Cursus History of Religious Life. Katholieke Universiteit Leuven
  • Margry, P.J. & Wojcik, D. Cursus Folklore and the Supernatural. University of Oregon
  • Roodenburg, H.W. Minor Early Modern Culture. Vrije Universiteit, Faculteit Letteren.
  • Stengs, I.L. Werkgroep BAscripties, 1e semester 2011-2012. Universiteit van Amsterdam, Culturele Antropologie
  • Stengs, I.L. Werkgroep BAscripties, 2e semester 2010-2011. Universiteit van Amsterdam, Culturele Antropologie

Gastlezing in BA/MA of PhD cursus

  • Dibbits, H.C. Histories of Migrants and Migration in The Netherlands Open Air Museum. Reflections on the recent repositioning of a museum about Dutch daily life. Summercourse Museum Studies: Utrecht
  • Elpers, S.M. Perspectiven auf dem Arbeitsmarkt. Hoorcollege BA/MA, Kultur als Struktur, Text, Performanz. Kulturtheorien im Wandel: Universiteit Bonn.
  • Kranenburg, P. van. Music Information Retrieval. “Information Retrieval”. Culturele Informatiewetenschappen: Amsterdam
  • Margry, P.J. Apparitional culture: University of California, Berkeley
  • Margry, P.J.  Course Stigmatisatie. FOUK1a: Religie, kerk, cultuur en samenleving in de 19de en 20ste eeuw: Katholieke Universiteit Leuven
  • Meder, T. Computational Humanities en Nederlandse Volksverhalen. Taalkundeprogramma Illustere School Universiteit van Amsterdam: Meertens Instituut
  • Meder, T. De migrerende en veranderende verhalen van Anansi. PhD Gastcollege tijdens het promovendi-weekend van prof. dr. Michiel van Kempen: Amsterdam-Zuidoost
  • Meder, T. Erfgoed met een kleine e: volksverhalen in Nederland. Gastcollege in de reeks ‘Nieuw Cultureel Erfgoed’ voor studenten Algemene Cultuurwetenschap, Geschiedenis en Media Studies van de Erasmus Universiteit Rotterdam, o.l.v. dr. Stijn Reijnders: Meertens Instituut
  • Meder, T. Folktales in the Netherlands. Presentatie voor Duitse volkskundestudenten van de Universiteit van Bonn: Meertens Instituut
  • Meder, T. Volksverhalen en jeugdliteratuur: intertekstualiteit en intermedialiteit. cursus Jeugdliteratuur: Universiteit van Amsterdam
  • Roodenburg, H.W.  Inleiding collegereeks Historische Antropologie. Rijksuniversiteit Gent, departement Geschiedenis: Gent
  • Roodenburg, H.W. Cultuurgeschiedenis, historische antropologie en de ‘fenomenologische wending’. Huizinga Instituut, PhD cursus Cultuurgeschiedenis in perspectief en debat: Amsterdam
  • Stengs, I.L. New Public Ritual in Dutch Society; Manifestations of the Sacred? Universiteit Utrecht, Department of Religious Studies and Theology

Redacties

Onderzoekers van Nederlandse Etnologie waren betrokken als (gast)-redacteur bij de volgende tijdschriften:

  • Apparence(s)
  • Cultural and Social History
  • De Achttiende Eeuw
  • Etnofoor
  • Gesture
  • Intersections. Yearbook for Early Modern Studies
  • Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek
  • SIEF Newsletter
  • Studies in Netherlandish Art and Culture
  • The Senses and Society
  • Quotidian. Journal for the Study of Everyday Life
  • Volkskunde. Tijdschrift over de cultuur van het dagelijkse leven

 

Volg ons op X (Twitter) Volg ons op Facebook Volg ons op Instagram