Onderzoek en documentatie van taal en cultuur in Nederland

Activiteiten Variatielinguïstiek

Variatielinguïstiek was in het laatste jaar van haar bestaan als zelfstandige onderzoeksgroep succesvol in het verwerven van onderzoekssubsidies, waaronder Nederlab (NWO-groot; Bennis, Van der Sijs et al., ze hieronder), Knowledge and Culture (NWO-Horizon; Barbiers, Bennis, van Oostendorp et al.) en Maps and Grammar (NWO-Vrije competitie; Barbiers, van Oostendorp et al.). Knowledge and Culture onderzoekt de mate waarin en hoe aangeboren eigenschappen van de menselijke cognitie aspecten van de cultuur bepalen, waarbij het Meertens Instituut participeert in deelprojecten over ritme en metrum in poëzie (Van Oostendorp), en over getal in taal (Barbiers). Maps and Grammar onderzoekt met geavanceerde data-analyse en visualiseringstechnieken dialectgeografische patronen in relatie tot grammaticale structuur.  Voorts werd een aanvraag voor een internationale NIAS themagroep gehonoreerd: The Construction of Local Identities through Cultural Practices (Cornips & Stengs) en in het verlengde hiervan het interne project Local Language/Local Culture (Cornips & Stengs).
 
Daarnaast werden er twee NWO-Rubicon-subsidies toegekend, één aan Francesc Josep Torres-Tamarit met een project over lettergreepstructuur en één aan Peter Jurgec met een project over de fonologie van het Sloveens (uit te voeren aan de Universiteit Leiden). Etske Ooijevaar begon als AiO bij het project Life Cycle of Liquids.
 
Hans Broekhuis (Taalportaal) publiceerde twee lijvige delen Syntax of Dutch. Eefje Boef (Edisyn) promoveerde in januari 2013 cum laude op het proefschrift Doubling in Relative Clauses en begon in de loop van 2012 als postdoc aan het ZAS (Berlijn). Maaike Prehn verdedigde haar proefschrift Vowel Quantity and the Fortis-lenis Distinction in North Low Saxon (project Tone and Intrasegmental Structure in West-Germanic Dialects). Anna Strycharz verdedigde haar proefschrift Variation and Change in Osaka Japanese Honorifics. A Sociolinguistic Study of Dialect Contact aan de Universiteit van Edingburgh. In oktober werd de website Gekaapte brieven gelanceerd met daarop 3000 brieven uit de 17e en 18e eeuw. Een selectie uit het werk van Hans den Besten werd beschikbaar gemaakt in de bundel Roots of Afrikaans (redactie Ton van der Wouden).
 
Nicoline van der Sijs werd benoemd tot hoogleraar Historische Taalkunde van het Nederlands in de Digitale Wereld aan de Radboud Universiteit Nijmegen (per 1-1-2013). Leonie Cornips sprak op 11 mei haar oratie Talen in Beweging uit aan de Universiteit van Maastricht.
 
Het grote publiek werd uitstekend bediend met de interactieve website Taaldetector (NWO-Meerwaarde) die de variatierijkdom in het Nederlandse taalgebied toont, tal van columns en populairwetenschappelijke publicaties over taalwetenschap in landelijke en regionale bladen en op Internet, een aantal bijdragen aan De Taalcanon, bijdragen aan twee televisieseries over taal: Dat is andere taal (NTR) en Man over Woord (CANVAS) en een serie hoorcolleges op CD over Taalverloedering (Van Oostendorp). De Dialectatlas van het Nederlands (Van der Sijs et al.) werd bekroond met de LOT Populariseringsprijs.

Uitgelicht: Nederlab

Het grote infrastructuur- c.q. onderzoeksprogramma Nederlab is eind 2012 van start gegaan. Het is een programma dat ambieert om alle gedigitaliseerde teksten die relevant zijn voor onderzoek naar de Nederlandse taal, cultuur en geschiedenis vanaf het jaar 800 bij elkaar te brengen in een gebruiksvriendelijke webomgeving die voorzien is van geavanceerde tools waarmee verschillende groepen onderzoekers deze enorme verzameling of specifieke delen ervan kunnen doorzoeken en analyseren. Het Meertens Instituut is aanvrager en penvoerder van dit programma, dat verder gedragen wordt door het Huygens ING, het Instituut voor Nederlandse Lexicologie en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren / Koninklijke Bibliotheek. Daarnaast zijn vrijwel alle Nederlandse universiteiten partner in deze onderneming, die voor een bedrag van 4 m€ gefinancierd wordt door NWO (NWO-groot), KNAW, de infrastructuurprojecten CLARIN en CLARIAH en de betrokken deelnemers.
 
Centrale vragen in het geesteswetenschappelijke onderzoek betreffen de variatie en de dynamiek die we aantreffen in taal en cultuur. Onderzoekers proberen deze processen te begrijpen op basis van de bestudering van relevante verschijnselen. Tot nu toe waren deze studies noodzakelijkerwijs beperkt in hun scope en in de periode van onderzoek. Het is de bedoeling van Nederlab om op basis van Nederlandstalige teksten de empirische reikwijdte van het onderzoek substantieel te vergroten.
 
Voor de beantwoording van nieuwe, longitudinale onderzoeksvragen krijgen onderzoekers de mogelijkheid om uit de verschillende historische teksten, die op verschillende locaties worden aangeboden, een eigen onderzoekscorpus samen te stellen, dat met een groot aantal binnen Nederlab aangeboden tools kan worden geanalyseerd. Hiervoor is het nodig dat de metadata van de verschillende databronnen worden geüniformeerd. Daarnaast moeten er nieuwe tools worden ontwikkeld of bestaande tools worden aangepast, met name voor de oudere periodes van het Nederlands. Het betreft onder andere specifieke zoekmachines, cartografische tools, syntactische en semantische parsers, visualisatietools, named entity recognition en tools voor sentiment mining en text mining.
In het programma zit een aanzienlijke onderzoekscomponent om uit te vinden op welke wijze het onderzoek naar veranderingsprocessen in taal en cultuur optimaal kan profiteren van nieuwe technologie. Van begin af aan worden studenten, promovendi en onderzoekers bij het project betrokken. Vooraanstaande onderzoekers uit de historische wetenschappen, de letterkunde en de taalkunde gaan pilots uitvoeren naar onderwerpen als grammaticale taalverandering in het Nederlands (bijv. van sconinx boec tot het boek van de koning), motiefherkenning en genreherkenning in de letterkunde en het beeld van buitenlanders door de eeuwen heen in de geschiedenis. 

Publikaties

Wetenschappelijke artikelen in tijdschriften

  • Bloothooft, G., Mandemakers, K., Brouwer, L. & Brouwer, M. (2012). Data Mining in the Dutch (Historical) Civil Registration (1811–Present). Human Biology, 84(2), 177-184.
  • Boef, E. (2012). Doubling in Dutch restrictive relative clauses: rethinking the Head External Analysis. Proceedings of ConSole, XIX, 125-149.
  • Boef, E. (2012). Long-distance relativization in varieties of Dutch. Proceedings of ConSole, 77-100.
  • Boef, E. & Dal Pozzo, L. (2012). Some notes on word order and interpretation in Dutch and Finnish. Nordlyd 39.1, special issue on ‘The Grammar of Objects’, 44-62.
  • Broekhuis, H. & Cornips, L. (2012). The verb krijgen ‘to get’ as an undative verb. Linguistics, 50(6), 1205-1249.
  • Cornips, L., Rooij, V. de & Stengs, I.L. (2012). Carnavalesk taalgebruik en de constructie van lokale identiteiten. Een pleidooi voor taalcultuur als onderzoeksveld. Dutch Journal of Applied Linguistics, 1(1), 15-40.
  • Cornips, L., Hulk, A., Reijers, C & Gonzalez, P. (2012). When semantics meets morpho-syntax. The role of count/mass feature in acquiring HET as definite determiner in monolingual and bilingual Dutch. Esttudos linguisticos. Linguistic Studies, 2010/2011(6/7), 75-89.
  • Darlu, P., Bloothooft, G., Boattini, A., Brouwer, L., Brouwer, M., Brunet, G., Chareille, P., Cheshire, J., Coates, R., Dräger, K., Desjardins, B., Hanks, P., Longley, P., Mandemakers, K., Mateos, P., Pettener, D., Usell, A. & Manni, F. (2012). ‘The Family Name as Socio-Cultural Feature and Genetic Metaphor: From Concepts to Methods. Human Biology, 84(2), 169-214.
  • Foolen, A. & Wouden, T. van der (2012). Rechterperiferie en intersubjectiviteit. In hoeverre hangen plaats en functie samen? Nederlandse Taalkunde, 16(3), 349-351.
  • Hermans, B.J.H. (2012). Productive and unproductive stress patterns in Brazilian Portuguese. Revista Letras , 28, 77-115.
  • Hermans, B.J.H. (2012). The strength of posttonic syllables in Riustring Old Frisian. Philologia Frisica. Lêzingen en debatten Fryske Filologekongres, 75-102.
  • Jurgec, P. (2012). Two types of parasitic assimilation. Nordlyd, 38(2), 108-135.
  • Keij, B, Cornips, L., Hout, R.W.N.M. van, Hulk, A. & Emmerik, J. van (2012). Knowing versus producing: the acquisition of grammatical gender and the definite determiner in Dutch by L1-TD, L1-SLI, and eL2 children. Linguistic Approaches to Bilingualism (LAB), 2(4), 379-403.
  • Oostendorp, M. van (2012). Bilingualism versus multilingualism in the Netherlands. Language Problems & Language Planning, 36(3), 252-272.
  • Oostendorp, M. van (2012). Quantity and the Three-Syllable WIndow in Dutch Word Stress. Language And Linguistics Compass.
  • Oostendorp, M. van (2012). Stress as a proclitic in Modern Greek. Lingua, 122(11), 1165-1181.
  • Postma, G.J. (2012). Review Studies in West Frisian Syntax (Germen de Haan). Us Wurk. Tydskrift foar frisistyk, 61, 176-180.
  • Sloos, M. & Oostendorp, M. van (2012). The relationship between phonological and geographic distance. Umlaut on the diminutive in Dutch dialects. Taal & Tongval, 62(2), 204-250.
  • Soohani, B., Oostendorp, M. van & Ahangar, A.A. (2012). Stress Pattern System in Central Sarawani Balochi. Iranian Journal of Applied Language Studies, 3(2).
  • Wouden, T. van der (2012). 2010. Roel Vismans, Matthias Hüning & Fred Weerman, Dutch between English and German. Internationale Neerlandistiek, 50, 156-158.

Wetenschappelijke hoofdstukken in boeken

  • Barbiers, S. (2012). Microsyntactic Variation. In Marcel den Dikken (Ed.), The Cambridge Handbook of Generative Syntax (pp. 900-925). Cambridge: Cambridge University Press.
  • Botma, E.D. & Oostendorp, M. van (2012). A propos of the Dutch vowel system 21 years on, 22 years on. In E.D. Botma & Roland Noske (Eds.), Phonological Explorations: Empirical, Theoretical and Diachronic Issues. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Heeringa, W.J. & Hinskens, F.L.M.P. (2012). The measurement of Dutch dialect change in the sound components. In S. Hansen, Chr. Schwarz, Ph. Stoeckle & T. Streck (Eds.), Dialectological and folk dialectological concepts of space (pp. 250-267, 297-299). Berlin/Boston: De Gruyter.
  • Hermans, B.J.H. (2012). The phonological representation of the Limburgian tonal accents. In B. Botma & R. Noske (Eds.), Phonological explorations; empirical, theoretical and diachronic issues (pp. 227-244). Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Hinskens, F.L.M.P. (2012). Liquids in a case of unfolding early L1 Dutch: from null realizaton through free variation through probabilistically bound variation to lexical contrast. In B. Botma & R. Noske (Eds.), Phonological explorations. Empirical, theoretical and diachronic issues (Linguistische Arbeiten) (pp. 313-331). Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Postma, G.J. (2012). Clause-typing by [2] – the loss of the 2nd person pronoun du ‘you’ in Dutch, Frisian and Limburgian dialects. In Victoria Camacho-Taboada (Ed.), Camacho-Taboada, Victoria, Ángel L. Jiménez-Fernández, Javier Martín-González and Mariano Reyes-Tejedor (eds.), Information Structure and Agreement (pp. 217-254). Amsterdam: Benjamins.
  • Wouden, T. van der & Muysken, P.C. (2012). Introduction. In T. van der Wouden (Ed.), Roots of Afrikaans. Selected writings of Hans den Besten (CLL, 44) (pp. 1-5). Amsterdam: Benjamins.
  • Zhang, J., Kemps-Snijders, M. & Bennis, H.J. (2012). The CMDI MI Search Engine: Access to Language Resources and Tools Using Heterogeneous Metadata Schemas. In P Zaphiris, G Buchanan, E Rasmussen & F Loizides (Eds.), Theory and Practice of Digital Libraries – Second International Conference, TPDL 2012, Paphos, Cyprus, September 23-27, 2012. Proceedings (Lecture Notes in Computer Science, 7489) (pp. 492-495). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag.

Boeken en boekredactie

  • Bennis, H.J. (2012). Crossing Boundaries – Research plan Meertens Institute 2013-2018. Amsterdam: Meertens Institute.
  • Boerrigter, R. & Nijboer, H.T. (Eds.). (2012). Names as Language and Capital. Amsterdam: Meertens Instituut.
  • Broekhuis, H. & Keizer, M.E. (2012). Syntax of Dutch. Nouns and Noun Phrases Volume 1 (Comprehensive Grammar Resources). Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Broekhuis, H. & Dikken, M. den (2012). Syntax of Dutch. Nouns and Noun Phrases Volume 2 (Comprehensive Grammar Resources). Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Wouden, T. van der (Ed.). (2012). Roots of Afrikaans. Selected writings of Hans den Besten (Creole Language Library, 44). Amsterdam: John Benjamins.

Congressen en workshops

In 2012 zijn de volgende bijeenkomsten (mede-)georganiseerd door de onderzoeksgroep Variatielinguïstiek:

  • Lecture Series Syntax Circle; Leiden, Amsterdam, Utrecht.
  • Dag van de Nederlandse Zinsbouw 6.
  • Organisatie Symposium ‘Taalcultuur in Limburg’ ter gelegenheid van de inaugurele rede Bijzondere leerstoel Taalcultuur in limburg: Maastricht, MU (2012, mei 11).
  • Morphology Meeting 2012, University Centre for Linguistics (LUCL) i.s.m. het Meertens Instituut

Onderwijs

BA/MA of PhD cursus

  • Barbiers, S. (2012). MA College Taaldiagnostiek (Language Diagnostics), Winter term 2012-13, Universiteit Utrecht.
  • Barbiers, S. (2012). MA cursus Taaldiagnostiek (Language Diagnostics), Spring term 2011-2012, Universiteit Utrecht.
  • Barbiers, S. & Dimitriadis, A. (2012). ReMA course Language Variation (micro-macro), Utrecht University.
  • Cornips, L. (2012). BA Honors Multingual landscape of Maastricht (UM).
  • Oostendorp, M. van & D’Alessandro, R.A.G. (2012). Microvariation. PhD cursus Universiteit Leiden.

Gastlezing in BA/MA of PhD cursus

  • Barbiers, S. (2012). Micro- en macrovariatie. Gastcollege in BA-Cursus Onderzoekswerkgroep Taalkunde: Opleiding Nederlandse Taal en Cultuur, Universiteit Utrecht.
  • Bennis, H.J. (2012). Gastcollege Taalverandering – MA – RU Groningen.
  • Hermans, B.J.H. (2012). PhD cursus Projecting weight. IV Seminario Internacional de Fonologia: Porto Alegro.
  • Hermans, B.J.H. (2012). PhD cursus The representation of stress. IV Seminario Internacional de Fonologia: Porto Alegro.

Redacties

Onderzoekers van Variatielinguïstiek waren betrokken als (gast)-redacteur bij de volgende tijdschriften:

  • Biolinguistics
  • Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren, elektronisch tijdschrift
  • Dutch Journal of Applied Linguistics (DuJAL)
  • Handelingen van de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (KZM)
  • Language Problems and Language Planning
  • Linguistic Variation Yearbook
  • Linguistica Silesiana
  • Neder-L
  • Neerlandistiek.nl
  • Taalpost, elektronisch tijdschrift
  • Taal en Tongval
  • The Journal of Comparative Germanic Linguistics
  • Tijdschrift voor Nederlands Taal- en Letterkunde (TNTL)
  • Trefwoord
  • Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik (ZDL)
     
Volg ons op X (Twitter) Volg ons op Facebook Volg ons op Instagram