Vraag van maart 2014

Wat is het oudste Nederlandse lied?

Het antwoord wordt gegeven door Louis Grijp, senior-onderzoeker aan het Meertens Instituut.

Er zijn meerdere antwoorden mogelijk op deze vraag, een eenduidig antwoord is niet te geven.

Onbekend

Daar is niets van te zeggen, omdat liederen oorspronkelijk wel werden gezongen maar niet opgeschreven. Van wat er voor het jaar 1000 is gezongen, is niets bewaard.

11e eeuw

De tekst Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu uuat unbidan uue nu.  Als het tenminste een gezongen liedje was waaraan deze oudste regels in het Nederlands zijn ontleend – maar daarover zijn de geleerden het niet eens.  De tekst werd geschreven door een West-Vlaamse kopiist en dateert naar schatting uit het derde kwart van de 11e eeuw.

12e eeuw

De minneliederen van Hendrik van Veldeke (tweede helft 12e eeuw), die werd geboren in de buurt van Hasselt in Belgisch Limburg. Als men tenminste die liederen als Nederlands wil beschouwen – Veldeke schreef ze in het Middelhoogduits, met een Maaslands kleurtje. Bijvoorbeeld ‘Tristram muoste sunder danc / stete sin der kuneginne’ (Tristan moest tegen wil en dank de koningin trouw zijn).

13e eeuw

De liederen van Hadewijch (midden 13e eeuw). Die zijn in elk geval in herkenbaar Middelnederlands geschreven en naar nu algemeen wordt aangenomen ook om te zingen bedoeld. Bijvoorbeeld het mystieke lied ‘Ay al es nu die winter cout / Cort de daghe ende de nacht langhe’ (Ach, al is de winter nu koud, de dagen kort en de nachten lang’). Zie ook de Liederenbank van het Meertens Instituut.

________________________________________

Ook een vraag voor het Meertens Instituut? Mail de redactie.

Dit artikel is verschenen in de digitale nieuwsbrief (maart 2014) van het Meertens Instituut. Ook abonnee worden? Klik hier.

Afbeelding: Codex Manesse, UB Heidelberg, Cod. Pal. germ. 848, fol. 30r, Herr Heinrich von Veldeke