18 juni 2014

50.000 Nederlandse liedteksten online

Op donderdag 19 juni komen 50.000 Nederlandse liedteksten online. Het zijn volksliederen, geuzenliederen, psalmen en kerstliederen, marktzangen, zeemansliederen, kinderliedjes en nog veel meer traditionele liederen van voor het jaar 1900. Aan de digitalisering is vijf jaar gewerkt.

In het project werkten de Universiteit Utrecht, het Meertens Instituut van de KNAW en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) samen. Het project is grotendeels gefinancierd vanuit het programma Investeringen NWO-middelgroot.

Lezen, doorzoeken en luisteren

De 50.000 liedteksten worden toegankelijk gemaakt via de website van de Nederlandse Liederenbank en de website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL). Tussen de beide websites zijn links aangebracht, zodat per lied een maximum aan relevante informatie beschikbaar is, zoals over melodieën, tekstvarianten, auteurs, uitgevers en het onderzoek dat eerder naar deze liederen gedaan is. Ook is een groot aantal scans van oorspronkelijke liedbundels opgenomen (onder meer door de medewerking van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag). En er zijn twee extra's. De eerste is een Literaire canon van het Nederlandse lied, waarvan de liedjes ook zijn te horen als klinkende muziek. De tweede is een genre-paneel, waarmee met één druk op de knop alle sinterklaasliederen, geuzenliederen, erotische liederen en nog veel meer soorten liederen kunnen worden bekeken.

Samen zingen en groepsverbanden

De liedteksten die opgenomen zijn in Dutch Songs Online zijn interessant voor iedereen die belangstelling heeft voor Nederlandse liederen-van-toen. Meer specifiek bieden ze onderzoekers de mogelijkheid historische groepsverbanden op te sporen. De geschiedenis van het Nederlandstalige lied is door en door verbonden met groepsvorming. Niets werkt immers meer verbindend dan samen zingen. Jongerenculturen ontstonden toen rond 1600 allerlei liedjes voor jongeren verschenen over typisch jongerengedrag. Het Wilhelmus verbond in de Tachtigjarige Oorlog de Nederlandse opstandelingen. Net zoals in de 18e eeuw het verzet tegen een nieuwe psalmberijming tijdens het psalmoproer tot uiting kwam door het koppig blijven zingen van de oude berijming.

Nu onderzocht kan worden hoe liedteksten met elkaar vervlochten zijn, kunnen onderzoekers meer van deze processen van groepsvorming blootleggen. Tijdens het project zijn een nationaal en een internationaal congres over liedcultuur gehouden, waar de thema's jongerencultuur, groepsvorming, kennisoverdracht en emoties werden aangesneden. Die zullen hoog op de onderzoeksagenda van de komende jaren staan, waarvoor het nu gedigitaliseerde en ontsloten liedmateriaal essentieel is.

Literaire Canon van het Nederlandse Lied

De canon van het Nederlandse Lied laat zien welke literaire liedteksten de iets oudere Nederlanders met een middelbare-schoolopleiding zouden moeten kennen. Het lijstje is opgesteld op grond van schoolboeken die gebruikt werden op Nederlandse middelbare scholen vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de vroege eenentwintigste eeuw. Op nummer één staat het Wilhelmus, op nummer elf Van twee Koninghs Kinderen, een middeleeuwse ballade over twee gelieven, van elkaar gescheiden door een diep water.

Deze canon vertelt ook iets over veranderende visies op literatuur. Dat liederen van Hooft, Bredero en Vondel in de prijzen vallen is deels te verklaren uit de bewondering die in de twintigste eeuw werd gekoesterd voor deze dichters uit de Gouden Eeuw. Maar ook uit het feit dat de status van het lied als literair genre in de zeventiende eeuw zelf was toegenomen. Daarnaast drongen enkele middeleeuwse liedteksten door in de top elf. Dat zegt iets over de moderne waardering van de literatuur uit deze periode en ook over de waardering van het volkslied, waarvan de wortels in de Middeleeuwen liggen. Op de site zijn de liederen ook te horen. Ze blijken goed in het gehoor te liggen, eigenlijk net als luister- en meezingliedjes van tegenwoordig. Dat waren het vroeger dan ook.

Presentatie Dutch Songs Online

De websites die samen Dutch Songs Online vormen, worden officieel in gebruik genomen op donderdag 19 juni tijdens een bijeenkomst in de Lutherse Kerk in Utrecht. Prof. dr. Wiljan van de Akker (decaan Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht) en prof. dr. Lex Heerma van Voss (bestuur DBNL) zullen Dutch Songs Online lanceren tijdens de presentatiebijeenkomst. Vervolgens worden de acht mooiste liederen uit Dutch Songs Online uitgevoerd door het ensemble Camerata Trajectina. Deze acht kroonjuweeltjes zijn uitgezocht door prof. dr. Frits van Oostrom (UU); hij zal er ook een toelichting bij geven.

NWO project Dutch Songs Online
Website Nederlandse Liederenbank
Website Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Bron: NWO