Nieuw in de collectie: Documentatie project Bedevaartplaatsen in Nederland

In acht ladekasten op het Meertens Instituut bevindt zich een schat aan informatie waar tot nu toe weinig mensen weet van hadden. Het betreft de documentatie van het BiN-project (Bedevaartplaatsen in Nederland), deze bestaat uit maar liefst 1280 dossiers. Voorheen waren deze dossiers voor buitenstaanders slecht toegankelijk omdat de beschrijving ontbrak. Vanaf nu is de complete beschrijving van de collectie te vinden op de website van het Meertens Instituut.

Bedevaartplaatsen in Nederland

Gedurende 11 jaar (1993-2004) is er door een team van ruim honderd werknemers van binnen en buiten het Meertens Instituut gewerkt aan de totstandkoming van het vierdelige lexicon Bedevaartplaatsen in Nederland, geschreven door Peter Jan Margry en Charles Caspers. De plannen voor het lexicon werden in 1992 al gemaakt en na verdere uitwerking werd het onderwerp belangrijk genoeg beoordeeld om binnen het Meertens Instituut, met bijzondere steun van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW), als een zogenaamd ‘encyclopedisch project’ te worden geïnitieerd.

Materiële documentatiedossiers

Het project kende drie doelen: de samenstelling van een actualiseerbare databank van alle Nederlandse bedevaartplaatsen in heden en verleden, de aanleg van materiële documentatiedossiers met betrekking tot die plaatsen, en op basis van de verkregen gegevens de uitgave van het lexicon. Het gaat hier in het bijzonder om de materiële documentatiedossiers. Deze vormen de BiN-collectie en zijn opgeslagen in ladekasten op het Meertens Instituut.

Vanwege de relatieve onbekendheid van en de weinige beschikbare gegevens over het fenomeen bedevaarten in Nederland nam het project nogal in omvang toe. Hierdoor groeide de voorlopige lijst van potentiële Nederlandse bedevaartplaatsen al snel uit naar zo’n 1400. Na kritisch (bronnen-) onderzoek, kwalificatie en diskwalificatie, is deze lijst weer tot 662 op te nemen bedevaartplaatsen teruggebracht. Deze zijn dan ook opgenomen in het lexicon. De afgevallen plaatsen zijn weliswaar niet opgenomen in het lexicon maar wel in de BiN-collectie, ook deze plaatsen hebben namelijk een dossier. Tevens is ongeveer een kwart van de afgevallen plaatsen opgenomen in de databank.

Heilig bevonden zand, zalf en olie

De dossiers nemen u mee langs de weg die de onderzoekers bij hun veldwerk bewandeld hebben. Zij zijn heel Nederland doorgereisd. Met name de foto’s geven u letterlijk een beeld van het onderzoek dat is uitgevoerd en de correspondentie laat u goed zien welke stappen genomen zijn. Verder bevatten de dossiers o.a. negatieven, kopieën, dia’s, videobanden, cassettebandjes, diskettes, DVD’s, CD’s, boeken, bid- en devotieprentjes, ansichtkaarten, tijdschriften, brochures, knipsels, vragenlijsten, aantekeningen en typoscripten (van het vierdelig lexicon). Maar ook devotionalia zoals rozenkransen, tegeltjes en heilig bevonden zand, zalf en olie. Zelfs misboekjes die eigenlijk in de kerk achtergelaten dienden te worden vindt u terug in de dossiers.

________________________________________________________________

Tekst en foto’s door Femke Goudriaan (stagiaire aan het Meertens Instituut)

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (februari 2015) van het Meertens Instituut. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.