Symposium Angst voor de Epidemie

Hoe veilig zijn we in het Westen als het gaat om besmettelijke ziekten? Sinds de recente uitbraak van ebola in Afrika, staat die vraag weer prominent op de kaart.

Rond 1960 heerste er nog een groot optimisme in Amerika en West-Europa. Door openbare volksgezondheid, nieuwe medicijnen en betere medische zorg, waren zaaiers van dood en verderf als TBC, cholera, syfilis en de pokken tot het verleden gaan behoren. Sinds de jaren 1980 is dit optimisme echter weer tanende. Het werd aangetast door de komst van aids, door de toenemende resistentie van westerse burgers tegen antibiotica, en door voorspellingen van deskundigen dat een nieuwe globale griepepidemie onvermijdelijk was.

Volgens de Amerikaanse epidemioloog Philip Alcabes, auteur van het indrukwekkende boek Dread. How fear and fantasy have fueled epidemics from the black Death to Avian Flu (2009), wordt de westerse samenleving sinds de vroegmoderne tijd gekenmerkt door een fascinatie voor de epidemie. In dit symposium gaan we op zoek naar de uitingsvormen hiervan. De angst ging vaak verder dan alleen de angst voor dood en sociale wanorde. Epidemieën legden ook andere gevoelens van onrust bloot: de angst voor de religieuze of etnische ‘ander’, bijvoorbeeld, of de bezorgdheid om seksuele verlangens. Welke zondebokken wees men aan? En welke andere oorzaken dan een direct biologische, figureerden in het publieke, politieke en medische debat? Ook zal worden ingegaan op strategieën van publieksvoorlichting en praktijken van openbare volksgezondheid. Waren deze dempend of luxerend voor de angst? En hoe probeerden burgers zich vervolgens concreet te beschermen tegen deze epidemieën.

Momenteel lijken we vooral niet alleen bang voor besmettelijke ziekten, maar duiden we ook vormen van afwijkend gedrag of gevoel aan met de metafoor van een epidemie: we zouden in het Westen de afgelopen halve eeuw te maken hebben gekregen met ‘epidemische’ vormen van obesitas, depressie, autisme en verslavingen. Welke functie vervult de metafoor van de epidemie in onze moderne maatschappij?

Programma:

12.15 Rondleiding groep 1 in Museum Vrolik door Laurens de Rooy

12.45 – 13.00 Inloop

13.00– 13. 20 Mayra Murkens, Angst voor de epidemie. Korte introductie op het thema.

13.20 – 14.00 Prof. Dr. Peter-Jan Magry (Meertens Instituut/Universiteit van Amsterdam), Cholera Morbus als Epidemische Missioneringsstrategie. Complotdenken en angstgevoel rond de Jezuïeten in de negentiende eeuw.

14.00- 14.40 Veronique Deblon en Tinne Claes (KU Leuven), Preventie in anatomische musea. De individualisering van een maatschappelijk probleem.

Pauze – thee/koffie

15. 10 – 15.50 Bas Agterberg (specialist media historie Beeld en Geluid), De presentatie van epidemieën in de media, geïllustreerd aan de hand van materiaal uit de archieven van Beeld en Geluid.

15.50 – 16.30 Dr. Gemma Blok (Universiteit van Amsterdam), Pooiers en “pushers”. Stigmatisering van niet-blanke gebruikers tijdens de westerse “heroïne-epidemie” (1960-2000).

16. 30 Rondleiding groep 2 in Vrolik Museum Vrolik door Laurens de Rooy (AMC).

17.00 Borrel

Aanmelden via: museumvrolik@amc.uva.nl
Kosten: gratis