De keuze van Sophie Elpers
Het Meertens Instituut bezit ruim 80.000 boeken, 4.000 tijdschrifttitels, ruim 50 digitale collecties, duizenden uren aan geluidsmateriaal en ongeveer 500 archieven. Samen vormen zij een unieke bron van informatie over Nederlandse taal en cultuur. Medewerkers van het Meertens Instituut kiezen in deze rubriek een favoriet collectiestuk en lichten het belang van dit stuk toe.
Sophie Elpers is postdoc etnolgie op het Meertens Instituut.
Het is dit jaar zestig jaar geleden dat in Arnhem in het Nederlands Openluchtmuseum een belangrijke etnologische gebeurtenis plaatsvond: het congres van de Commission Internationale des Arts et Traditions Populaires (CIAP). Aan dit congres namen ongeveer 100 onderzoekers uit heel Europa deel om na te denken over het vak dat toen in Nederland “volkskunde” heette, maar dat internationaal bestond uit de meer theoretische discipline “Ethnology” en de meer toegepaste en praktijkgerichte discipline “Folklore Studies”.
Oprichting SIEF
De lezingen en discussies gingen toen over de verschillen tussen deze twee disciplines, over een al dan niet gezamenlijke naam en over de positie van het onderzoek naar alledaagse cultuur in de moderne samenleving. Het betrof een belangrijke zelfreflectie die uiteindelijk in 1964 leidde tot de oprichting van de opvolger van CIAP: SIEF (Société Internationale d’Etnologie et de Folklore / International Society for Ethnology and Folklore). Ook werd besloten om meer rekening te houden met de sociale dimensies van het alledaagse leven en om naast historisch onderzoek meer aandacht te besteden aan contemporaine cultuur – een besluit met betekenisvolle gevolgen voor het vak.
Alsof je erbij bent
Afgelopen jaar zijn de geluidsopnames van de lezingen en discussies gedigitaliseerd en opgenomen in de digitale collectie van het Meertens Instituut. Ze bieden de luisteraars spannende inzichten in de geschiedenis van het onderzoek naar alledaagse cultuur. De lezingen zijn na het Arnhemse congres weliswaar ook in een bundel verschenen, maar met de geluidsopnames word je op een andere manier geraakt. Als onderzoeker die zich bezighoudt met de geschiedenis van de etnologie en haar organisaties bezorgt het me een “historische sensatie”. Het is mogelijk de belangrijkste onderzoekers van 60 jaar geleden te leren kennen – hun stemmen, hun indringende manier van spreken, hun rust en onrust, hun zorgen en hun enthousiasme. Het is alsof je er een beetje bij bent.
Samenwerking met het NOM
De digitalisering van het audiomateriaal is een samenwerking van het Meertens Instituut met het Nederlands Openluchtmuseum (NOM) waar de originele geluidsdragers zijn bewaard. Het NOM beschikt ook over een collectie van originele foto’s van de deelnemers van het congres (waaronder P.J. Meertens) tijdens de presentaties en vergaderingen maar ook tijdens hun excursies naar Amsterdam, Volendam, Huis Bergh en het Kröller-Müller Museum. De foto’s zijn te zien op de website van het Amsterdam Center for European Ethnology (ACEE) dat verbonden is aan het Meertens Instituut. De geluidsopnames worden in de toekomst beschikbaar gesteld voor een breed publiek. Wilt u de opnames nu al beluisteren neem dan contact op met de coördinator van de onderzoekscollecties, Douwe Zeldenrust.
Meer informatie over audiodigitalisering op het Meertens Instituut.
Sophie Elpers is sinds juni 2015 executive Vice Presicent van SIEF en volgt daarmee Peter Jan Margy (Meertens Instituut) op die deze functie meer dan 10 jaar heeft gehad. Het secretariaat van SIEF is gehuisvest op het Meertens Instituut.
Foto in kader: Congres van CIAP in 1955 (Arnhem). Spreker is Winand Roukens, directeur van het Nederlands Openluchtmuseum. Links van hem zitten P.J. Meertens (Amsterdam) en G.H. Rivière (Parijs).
Foto in tekst: Excursie naar Volendam. Van links naar rechts: M. Maget (Parijs), gids, P.J. Meertens (Amsterdam), P. Zinsli (Bern) en B. Schier (Münster)