Nieuw in de collectie: Het nieuwe jaar in levensboeken

Het project 'Levensboeken' is één van de activiteiten van de vrijwilligersorganisatie Humanitas. In dit project worden ouderen die hun levensverhaal willen optekenen gekoppeld aan een vrijwilliger. Samen werken ze door middel van interviews aan het op schrift stellen van de persoonlijke geschiedenis van de hoofdpersoon. Uiteindelijk wordt de tekst gecombineerd met foto's en andere illustraties, vormgegeven en in kleine oplage gedrukt.

"Met oud en nieuw ging iedereen op de gewone tijd naar bed. Het werd niet echt gevierd. Er waren altijd wel oliebollen. Op Nieuwjaarsdag ging je de hele buurt door, nieuwjaarwensen. Dan kreeg je bij de een 'n paar centen, bij de ander wel eens een dubbeltje." Aldus Dien Velthuis-Scheffer, destijds 106 jaar oud en de oudste inwoner van Flevoland. Zij vertelde haar eigen verhaal in een 'Levensboek', dat door Carel de Vink werd opgesteld.

In eerste instantie zijn de levensboeken bedoeld voor de kinderen en kleinkinderen van de schrijver zelf. Maar naast persoonlijke gebeurtenissen bevatten de boeken ook een uniek beeld van het dagelijks leven in vroeger tijden. De hoofdpersonen vertellen over hun schooltijd, het vieren van feesten, de maaltijden, de omgang met geld, taalgebruik, vrijetijdsbesteding en nog veel meer. Vandaar dat de boeken (afkomstig van enkele regionale afdelingen van Humanitas) sinds enige jaren bewaard worden in de archieven van het Meertens Instituut. De levensboeken zijn overigens niet in alle gevallen openbaar. In sommige gevallen hebben de hoofdpersonen aangegeven dat hun levensboek alleen voor wetenschappelijk onderzoek gebruikt mag worden en pas na verloop van tijd door anderen geraadpleegd kan worden.

Ook in Indië werd Nieuwjaar gevierd, maar niet met oliebollen. Dat vertelt Sonja Scheepens in 'De Indische jaren', het levensboek over de eerste 20 jaren van haar leven: "In Bandoeng hadden we geen huisdieren, in Malang opeens heel veel, samen met de buren die moesten inwonen, en in Malang ook een kip. Hanneke van vier, voelde zich in de ochtenden alleen […]. Op Indisch Nieuwjaar aten we altijd kip, die op die dag thuis geslacht werd. De enige manier om dan vers vlees te kunnen eten. Per ongeluk hadden wij die dag de kip levend gezien en dat Nieuwjaar aten we dus geen kip. Die kip mocht niet geslacht worden. Het werd een kameraadje voor Hanneke." Het levensboek van Sonja Scheepens werd opgetekend door Jan Wouter van der Straaten.

________________________________________________________________

Een bijdrage van Diedrik van der Wal.

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (januari 2016) van het Meertens Instituut. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.