Vraag van maart 2016: De melodieënzoekmachine

Werden er op de melodie van 'Daar was laatst een meisje loos' ook nog andere teksten gezongen?

Het antwoord wordt gegeven door Peter van Kranenburg.

Deze vraag kan uitstekend beantwoord worden met behulp van de Nederlandse Liederenbank. Sinds kort is de Liederenbank uitgerust met een zoekmachine voor melodieën. Deze wordt gevonden door op de hoofdpagina van de Liederenbank de link 'melodiezoeken met klavier' te volgen. Daar vinden we een pianoklaviertje waar een zoekmelodie kan worden ingevoerd. Vervolgens worden alle melodieën in de Liederenbank gevonden die op de zoekmelodie lijken. Omdat het begin van 'Daar was laatst een meisje loos' erg herkenbaar is, volstaat het waarschijnlijk om enkel met de eerste melodieregel te zoeken.

Leuke ontdekkingen

We voeren het begin van de melodie in en klikken op 'zoek'. De resultaatlijst die dan verschijnt bevat alle melodieën in de Liederenbank waarvan het begin lijkt op het begin van 'Daar was laatst een meisje loos'. In zo'n resultatenlijst vallen allerlei leuke ontdekkingen te doen.

De bovenste 'hit' is gelijk al een raadselachtig geval. Het blijkt te gaan om een opname van een liedje dat ergens tussen 1950 en 1980 door Will Scheepers in Emmen is gemaakt. Vier zangers zingen een tekst die in de Liederenbank gekarakteriseerd wordt als 'schommeltekst', luister maar*. Het tweede couplet begint inderdaad met de karakteristieke melodie van 'Daar was laatst een meisje loos'. Maar het vervolg is anders, en ook het eerste couplet is anders.

Iets lager in de resultaatlijst vinden we een liedje met de titel 'De winternachtjes zijn zo koud'. Ook dit liedje begint inderdaad als 'Daar was laatst een meisje loos'. Maar ook hier is het vervolg anders.

Alternatieve teksten

Gelukkig is er ook een groot aantal 'hits' met de volledige melodie die we zoeken. Naast alle varianten van 'Daar was laatst een meisje loos' vinden we inderdaad alternatieve teksten; bijvoorbeeld een liedje dat betrekking heeft op ringstekers: "Wij zijn rijders van de ring", of een lied dat door kinderen met Sint-Maarten gezongen werd: "Elf november is de dag", of een lied waarin een molenaar een meisje versiert. 

Het meest bijzondere geval is een liedje met de beginregel "Daar was laatst een juffer fijn". Bij beluistering van de opname blijkt het om een geheel ander lied te gaan, namelijk de ballade over Heer Halewijn. De zangeres begint echter met de verkeerde melodie, namelijk die van 'Daar was laatst een meisje loos'; waarschijnlijk vanwege de overeenkomst in de tekst. Blijkbaar bemerkt ze dat ze de verkeerde melodie heeft gekozen. Ze zou kunnen stoppen met zingen en opnieuw beginnen met de juiste melodie, maar dat doet ze niet. Ze buigt langzaam de melodie om naar de bedoelde van het lied van Heer Halewijn.

* Mocht u het bestand niet kunnen afspelen zie de FAQ van de Liederenbank. Met name de nieuwste Macs geven problemen, sinds 2016 wordt de Quicktime plugin in sommige besturingssystemen automatisch gedeactiveerd. Dit kunt u ongedaan maken, zie http://support.apple.com.

Liedblad in kader te vinden in de Liederenbank / Geheugen van Nederland.Dit lied is gepubliceerd in Wouters, Van water en wind, Den Haag 1943, p. 21. Door Wouters gedateerd op ca. 1790.

_______________________________________________________________________

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (maart 2016) van het Meertens Instituut. Heeft u een vraag voor het instituut, stuur dan een mail aan de redactie. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.