KNAW-fonds toegekend voor onderzoek naar percepties van biodiversiteit
Het Meertens Instituut en het NIOO-KNAW hebben voor het gezamenlijke onderzoeksproject Botanical Records Through a Social Lens: Exploring Bias and Perception in Historical Citizen Science een fonds van €248.000 ontvangen uit het Onderzoeksfonds KNAW-instituten.
Het project combineert de expertise van het Meertens Instituut op het gebied van sociaal-cultureel onderzoek en digitale geesteswetenschappen met NIOO’s kennis van ecologie. De instituten werken samen om actuele biodiversiteitsgegevens te verrijken met historische digitale collecties. Ze bieden zo inzicht in veranderende mens-natuur relaties en leveren een bijdrage aan pionierend interdisciplinair onderzoek naar biodiversiteit en klimaatverandering.
Historische en actuele data
Met de huidige afnemende biodiversiteit en onomkeerbare veranderingen in het milieu, is het begrijpen en behouden van het botanisch leven van cruciaal belang. Recent is er een hausse geweest aan projecten waarbij burgers helpen om de biodiversiteit in Nederland vast te leggen. Deze projecten leveren essentiële input voor biodiversiteitsgegevens, creëren meer bewustzijn over klimaatverandering en ondersteunen duurzamere natuurrelaties.
De verzamelde gegevens lijden echter onder het ‘shortermism’, waarbij alleen het hier en nu wordt vastgelegd, en er geen aandacht is voor historische trends. In dit project leggen de onderzoekers historische en actuele data naast elkaar. Zo verrijken ze de actuele Verspreidingsatlas, een online naslagwerk dat natuurwaarnemingen in Nederland in kaart brengt, met historische gegevens uit de recent gedigitaliseerde Flora Batava (1800-1934), een geïllustreerd overzicht van inheemse planten. Ze brengen hiermee niet alleen biodiversiteit in Nederland beter in kaart, maar bieden ook een historisch perspectief op de relatie tussen mensen en de natuur.
Veranderende relaties tussen mens en natuur
Welke planten en vindplaatsen mensen in kaart brengen, zegt namelijk iets over hoe zij zich tot de natuur verhouden. De bijdragers aan Flora Batava waren amateur-botanici; de Verspreidingsatlas komt tot stand met input van mensen uit de samenleving. Omdat het niet om wetenschappelijke tellingen gaat, is de kans op vertekening in de data groter. Zo kan het verzamelgedrag bijvoorbeeld gestuurd worden door locatie (vooral plantjes in de eigen omgeving), een hype (op zoek naar een bepaalde exoot), of door eigen voorkeuren.
De onderzoekers willen deze zogenaamde ‘bias’ in kaart brengen, zowel bij de historische als hedendaagse biodiversiteitsprojecten. Informatie hierover kan inzicht geven in hoe mensen aankijken tegen biodiversiteit, en daarmee gevoelde urgenties rondom klimaatproblemen. Het onderzoek biedt ook aanknopingspunten om bestaande onderzoekslijnen en databases van het Meertens Instituut verder uit te diepen en te verbinden, zoals de PLAND (Plantennamen in de Nederlandse Dialecten), een databank met volksnamen van planten in het Nederlandse taalgebied.
Vanuit het Meertens Instituut zijn onderzoekers Folgert Karsdorp en Rebeca Ibáñez Martín betrokken bij het project.
Samenwerking Environmental Humanities
Botanical records through a social lens: Exploring bias and perception in historical citizen science is het resultaat van een initiatief van het KNAW Humanities Cluster om ook op het gebied van Environmental Humanities samen te werken.
Ook het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis als het Huygens Instituut hebben een project toegekend gekregen, respectievelijk ‘Energie transitie en maatschappelijk draagvlak: de anti-kernenergiebeweging als historische casus’ en ‘Historische energietransities en AI-toepassingen (HEAT)’.
Alle drie de initiatieven zijn mede tot stand gekomen naar aanleiding van het Klimaat Initiatief Nederland (KIN) van NWO en KNAW.
