Charivari in de Nederlanden Rituele sancties op deviant gedrag Onder redactie van Gerard Rooijakkers & Tiny Romme Amsterdam, Meertens-Instituut, 1989 themanummer Volkskundig bulletin 15:3 151 pagina's €10,00 (verkrijgbaar bij het Meertens Instituut) Een achttal historici, twee juristen, een antropoloog en een letterkundige belichten het volksgericht oftewel de charivari...

    Louis Peter Grijp en Martine de Bruin (red.) De kist van Pierlala: Straatliederen uit het geheugen van Nederland Eeuwenlang werden straatliederen op markten en pleinen gezongen. Straatzangers brachten een scala aan liederen ten gehore, van moorden rampliederen tot vaderlandse klassiekers, van sentimentele krakers tot bijtende spotliederen. Populaire liedjes...

    Veranderingen van het alledaagse 1950-2000 Cultuur en migratie in Nederland Isabel Hoving, Hester Dibbits en Marlou Schrover (red.) ISBN 90-1209-773-8 gebonden 480 pagina's Den Haag, Sdu Uitgevers, 2005 € 35 De reeks Cultuur en migratie in Nederland beschrijft hoe de Nederlandse cultuur is veranderd door de komst van...

    Bedevaartplaatsen in Nederland. Deel 4: Addenda - Index - Bijlagen Samenstelling en redactie: Peter Jan Margry en Charles Caspers; index: Yvonne Mathijsen, m.m.v. Alexander Evers, Vera Hamers, Antoine Jacobs; Bijlagen: Koos Schell ISBN 90-6550-791-4 384 pagina's Hilversum, Verloren, 2004 Nadat het derde en laatste deel van het lexicon...

De musealisering van het platteland. De historie van een Brabants boerenhuis Gerard Rooijakkers, Anneke van Lierop & Renate van de Weijer 188 pagina's Nijmegen, SUN, 2002 (uitverkocht, nog enkele exemplaren via auteur verkrijgbaar) Hoe tijdloos en ongerept het buitenleven voor de argeloze buitenstaander en stadse stoepenschijter ook mag lijken, het...

    Repertorium van het Nederlandse lied tot 1600. Repertory of Dutch songs until 1600 Martine de Bruin, Johan Oosterman e.a. ISBN 90-7247-442-2 Gent / Amsterdam, 2001 2 dl. + cd-rom Studies op het gebied van de cultuur in de Nederlanden, 4 € 69,00 Te bestellen bij: Koninklijke Academie voor...

          Heerlens Nederlands Leonie Cornips ISBN 90-1209-016-4 120 pagina's Den Haag, SDU, 2003 Waarom heet het Heerlens Nederlands ook Misjmasj, Hollands mit knoebele, Steenkolenhollands of Kuilhollands? Wat betekent de uitdrukking Het wordt me slecht? Wie is een winkbül? Wat bedoelen de Heerlenaren met de zin Hij...

    Bedevaartplaatsen in Nederland deel 3 Limburg Samenstelling en redactie Peter Jan Margry en Charles Caspers, m.m.v. Antoine Jacobs en Ottie Thiers ISBN 90-6550-568-7 gebonden 1200 pagina's Uitgeverij Verloren, 2000 Te verkrijgen in de boekhandel € 69,00 Limburg heeft sinds de introductie van het christendom een vrijwel ononderbroken cultuur...

    De discipline van het dagelijks leven (Themanummer van Volkskundig Bulletin) John Helsloot, Theo Meder en Carla Wijers (red.) ISBN 90-6168-697-0 SUN/Meertens Insituut, 1999 342 pagina's Na een dienstverband van enkele decennia verlaat Ton Dekker aan het begin van het jaar 2000 het Meertens Instituut als wetenschappelijk onderzoeker. Ter...

Peter Burke. In Towards a Social History of Early Modern Dutch benadert Peter Burke de geschiedenis van de Nederlandse taal tussen 1500 en 1800 vanuit een sociaal-cultureel historisch perspectief. Peter Burke (1937) is als emeritus hoogleraar Culturele Geschiedenis verbonden aan de University of Cambridge.  

Har Brok. Stinkend-juffertje en duivelskruid zijn volksnamen voor het afrikaantje en de lisdodde. niet alleen deze, maar vele duizenden van dergelijk namen maken deel uit van de volkstaal en de dialecten in Nederland en Nederlandstalig België. De regionale verschillen in benamingen zijn groot, zelfs waar het om dezelfde planten gaat.

Eeuwenlang werden straatliederen op markten en pleinen gezongen. Straatzangers brachten een scala aan liederen ten gehore, van moord- en rampliederen tot vaderlandse klassiekers, van sentimentele krakers tot bijtende spotliederen. Populaire liedjes verschenen op gedrukte liedbladen die op straat werden verkocht.

Peter Jan Margry en Johan Joor Het Amsterdamse St. Caecilia Collegie is omstreeks 1640 opgericht als katholiek muziekgezelschap - 't musicale Collegie - met als doel om met zang of muziek de missen ter ere van het Heilig Sacrament in het algemeen en die van het Amsterdamse Sacrament van Mirakel in het bijzonder op te luisteren.

Louis Peter Grijp. In 2001 verscheen het indrukwekkende overzichtswerk Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, waarin het veelzijdige muzikale leven in de Lage Landen vanaf de prehistorie tot aan de millenniumwisseling beschreven werd. Talloze specialisten uit Nederland en Vlaanderen werkten mee aan deze 'tour de force' en het boek oogstte vele lovende kritieken in de pers.

De Amsterdamse Stille Omgang is zowel een herdenking van als een eerbetoon aan het Sacrament van Mirakel uit 1345, dat Amsterdam tot de belangrijkste bedevaartplaats van de Noordelijke Nederlanden maakte. 

Edited by Frans Hinskens. This volume presents 16 original studies of variation in languages representing the three main European language families, as well as in varieties of Greek and Hungarian. The studies concern variation in or across dialects or dialect groups, in standard varieties or in emerging regional varieties of the standard. 

Meertens Ethnology Lectures Twee tot drie keer per jaar wordt er op het Meertens Instituut of in Spui25 een Meertens Ethnology Lecture gehouden. De gastsprekers voor deze lezingen worden gezocht onder vernieuwende onderzoekers, gearriveerd of beginnend, uit binnen- en buitenland, zowel op het terrein van de etnologie als van aanverwante...

  Har Brok, Amsterdam University Press, 2006 isbn 90 5356 884 0 17 x 20 cm, 96 pagina's paperback, 2006 Amsterdam University Press € 14,50 Stinkend-juffertje en duivelskruid zijn volksnamen voor het afrikaantje en de lisdodde. niet alleen deze, maar vele duizenden van dergelijk namen maken deel uit van de volkstaal...

  Louis Peter Grijp en Herman Roodenburg, Amsterdam University Press, 2005 isbn 90 5356 754 2 paperback, 2005 Salomé - Amsterdam University Press Befaamde bluesmuzikanten als Muddy Waters en Howlin' Wolf maakten pas carrière toen volkskundige Alan Lomax hen met zelfgemaakte opnamen promootte via de radio. De folkbeweging die hij...

  Hans Bennis, Leonie Cornips en Marc van Oostendorp, Amsterdam University Press, 2004 Er gebeurt van alles met de Nederlandse taal: nieuwkomers leren hem, jongeren sms'en hem en managers mixen hem met Engels. Onder onze ogen zien we de taal veranderen. Volgens velen zullen die veranderingen leiden tot verloedering en...

In deze uitgave staan in grote lijnen twee verschillende verhalen beschreven. Het eerste werpt licht op de mens Piet Meertens en het tweede gaat in op betekenis van de wetenschapper P.J. Meertens voor de onderzoeksterreinen waarop hij en 'zijn' instituut actief waren en zijn: Nederlandse Etnologie (de vroegere volkskunde) en...

Het huidige onderzoeksplan ‘Dynamische tradities’ bevat de lijnen voor het onderzoek en de documentatie van het Meertens Instituut voor de komende vijf jaar. De enigszins paradoxale titel van dit plan verwijst in de eerste plaats naar de visie dat taal en cultuur aan de ene kant een dynamische diversiteit laten...

Simon J. Bronner. Al sinds de 16e eeuw worden zeelieden uit Europa en Noord-Amerika geconfronteerd meteen meedogenloze en ingewikkelde ontgroeningsceremonie op zee. Het ritueel, 'crossing the line' of Neptunusfeest, wordt voltrokken wanneer zeelieden voor het eerst op zee de evenaar passeren.

In Turkse en Marokkaanse Nederlanders Thuis wordt een kleurrijk en levendig beeld gegeven van de interieurs van de eerste generatie migranten, de tussengeneratie, de tweede generatie, retourmigranten en gemengde stellen. Lees of beluister hier een reportage van de Wereldomroep (uitgezonden op 6 februari). In Akademie Nieuws (KNAW) staat een interview met de auteurs.

Het juist verschenen boek Reframing Dutch Culture, een 'state-of-the-art' overzicht van het moderne etnologisch onderzoek in Nederland, biedt een nieuw perspectief op recente veranderingen in de Nederlandse samenleving. Aan de hand van ogenschijnlijk vanzelfsprekende cultuurverschijnselen en rituelen en gesitueerd rond kernbegrippen als identiteit, religie, erfgoed, traditie, authenticiteit worden deze veranderingen geanalyseerd. 

In de reeks ‘Verhalen van Dordrecht’ neemt Ruben A. Koman u mee door de wereld van wonderbaarlijke, middeleeuwse mirakelverhalen van en over Dordtenaren uit plaatsen als Amersfoort, Delft, Den Bosch en Dordrecht zèlf. Aangevuld met moderne wonderverhalen, die de auteur optekende in de periode 2003-2007, laat het boekje zien dat wonderverhalen van alle tijd zijn en nog steeds verteld worden.

Themanummer van het internationale tijdschrift Fabula met bijdragen die eerder werden gepresenteerd op het symposium Narratives, Roles and Beliefs in the New Age Era. Homo narrans - Homo ludens - Homo religiosus. Alle bijdragen behandelen een hedendaags narratief fenomeen op het snijpunt van vertellen, spelen en geloven.

Dit Engelstalige boek bevat een brede selectie aan Nederlandse verhalen die tot lering en vermaak zijn voor lezers van alle leeftijden. Dierenverhalen, magische, religieuze en realistische verhalen, maar ook hedendaagse sagen komen aan bod, evenals een grote selectie verhalen, raadsels, puzzels en moppen. 

De laatste jaren neemt het aantal publieke gedenkplaatsen in Europa en de VS enorm toe. In The Emotional Life of Contemporary Public Memorials gaat Erika Doss in op deze explosie van publieke gedenkingen. Ze neemt daarbij nieuwe rituelen van rouw, herinnering en publieke gevoelens in beschouwing.

Devotie aan het Heilige Hart van Jezus is al vanaf het eerste ontstaan controversieel. The Sacred Heart of Jesus is een uitgebreide visuele biografie van het Heilige Hart. Het laat de opmerkelijke evolutie van dit fenomeen zien, maar ook hoe beeldende kunst en rituelen deze geschiedenis documenteren.

101 bedevaartplaatsen in Nederland biedt een staalkaart van de oude en rijke bedevaartcultuur die ons land kent, met de 101 mooiste, belangrijkste en meest excentrieke pelgrimoorden van Nederland.

Ruben A. Koman , projectleider van het DOC Volksverhaal , tekende in 2006-2007 het volksverhaal van Ellert en Brammert op in Drenthe en Groningen, en plaatst de sage van het tweetal in zijn historische en hedendaagse context.

'Er is er een jarig' neemt je mee naar de verjaardagen van veertig kinderen van één tot twaalf jaar uit uiteenlopende gezinnen in Nederland.

Op basis van fascinerend etnografisch veldonderzoek, geeft dit boek inzicht in het functioneren van hedendaagse heiligdommen en het handelen van pelgrims. Het boek geeft een nieuwe visie op moderne vormen van pelgrimstochten en rekent af met het concept van 'seculiere pelgrimstochten'.

De fiere nachtegaal bestrijkt de vele facetten van het middeleeuwse lied in de Nederlanden tot aan het jaar 1600. Achttien auteurs buigen zich over de liederen van onder meer hoofse minnezangers, mystici en Moderne Devoten.

Syntactische verdubbeling is het fenomeen waarbij een onderdeel van de zin twee of meer keer voorkomt. Dit boek behandelt een verscheidenheid aan verdubbelingsverschijnselen in een groot aantal talen, van het Afrikaans tot Modern Grieks.

De ooievaar, de Kerstman, Klaas Vaak, Zwarte Piet, Vadertje Tijd. Fictieve figuren als deze spreken tot de verbeelding en maken deel uit van de rituelen van het dagelijks leven. Ze hebben gemeen dat ze bekend zijn en tegelijk raadselachtig.

Het Amsterdams, het Urks, het Kerkraads en het kinderen-voor-kinderen Nederlands: de alledaagse taalrijkdom laat zien hoe dynamisch het Nederlands is. Dialect & taalvariatie is verschenen in het Alledaagse Leven, een 35-delige reeks over tradities en trends in Nederland.

Frau Antje is de bekendste Nederlandse vrouw in Duitsland. In de jaren zestig van de vorige eeuw werd zij bedacht door het Nederlands Zuivelbureau. Een stralende vrouw met Volendammer muts die onze melkproducten aanprijst in Duitsland. Daar ontwikkelde deze fictieve reclamefiguur zich van kaasmeisje tot hét symbool voor Nederland.

De Syntactische Atlas van de Nederlandse Dialecten (SAND) geeft een gedetailleerd overzicht van de verrassend rijke syntactische variatie in 267 dialecten van het Nederlands aan het begin van de 21ste eeuw. Op meer dan 200 kleurenkaarten wordt de geografische distributie van ruim 100 syntactische variabelen getoond.

De Morfologische Atlas van de Nederlandse Dialecten (MAND) presenteert in twee delen de morfologie van de Nederlandse (en Friese) dialecten aan het eind van de twintigste eeuw. Er is een enorme diversiteit aan morfologische vormingen in een betrekkelijk klein taalgebied, waar Nederlandse en Friese dialecten binnen de staten België en Nederland worden gesproken.

De ‘kleine c’ wil het verhaal terugbrengen in de samenleving en in het onderwijs. Dit gebeurt door aan de grote Canon vijftig volksverhalen, liederen en getuigenissen uit de mondelinge overlevering te koppelen. Allemaal uitingen uit de dagelijkse cultuur. Want verhalen blijven makkelijker in de herinnering hangen.

Hadewijch is de eerste vrouw in Europa geweest, in de woorden van Frits van Oostrom, die het heeft gewaagd de mystieke minne uit te zingen in pure liefdespoëzie. Hadewijch is een gepassioneerd en compromisloos dichteres, haar poëzie is complex, gevoelig en ingenieus, haar lied is direct en intens.

Heiloo, Maastricht, Roermond en Amsterdam zijn belangrijke bedevaartsplaatsen in Nederland. In het veertiende deel van de 35-delige reeks Geloof in Nederland, Op pelgrimstocht, beschrijft Peter Jan Margry de ontwikkeling van pelgrimstochten sinds de Middeleeuwen.

Dit boek biedt een kritisch overzicht van agrarische architectuur in Noordwest-Duitsland en Nederland. Tegelijkertijd geeft het een algemener beeld van een periode die bepaald is door het spanningsveld tussen modernisering en traditie. Het accent ligt op Westfalen en Nedersaksen (Duitsland), maar de auteurs geven ook een kijk over de grens naar Nederland.

Het Afrikaans is één van de jongste loten aan de stam van de Germaanse talen. Het heeft zich ontwikkeld uit een groep 17e-eeuwse dialecten van het Nederlands, onder de invloed van zowel inheemse Afrikaanse talen ('Afrikatalen' in het Afrikaans) als geïmporteerde uitheemse talen en van een op het Nederlands gebaseerde pidgin die gesproken werd in en rond de Kaapkolonie.

Het Luitboek van Thysius is het dikste luitboek ter wereld, en een van de zeer weinige luithandschriften uit Nederland. Het werd geschreven door Adriaen Smout uit Rotterdam, die in 1595 ging studeren aan de Leidse universiteit. Later werd hij een berucht contraremonstrants predikant, die er niet voor terugdeinsde vanaf de kansel haat te zaaien en tot geweld aan te zetten. Vondel noemde hem "Haantje Dikkop".

Rond koning Chulalongkorn - koning van Siam tussen 1868 en 1910 - heeft zich tachtig jaar na zijn dood een omvangrijke cultus ontwikkeld. Stengs laat zien hoe de Thaise stedelijke middenklasse in haar behoefte aan houvast in een snel veranderende, politiek instabiele, samenleving in koning Chulalongkorn een schutspatroon vond. Het ontstaan van deze cultus hangt samen met de verering van koning Bhumibol, de huidige Thaise vorst. Juist moderne opvattingen over Boeddhistisch koningschap geven deze cultussen hun kracht.

Op 1 december 2009 verschijnt Splitsen of knopen? Over volkscultuur in Nederland. Met deze uitgave willen het Fonds voor Cultuurparticipatie, de Mondriaan Stichting, Erfgoed Nederland, het Meertens Instituut en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur de discussie over volkscultuur in Nederland stimuleren.

Sint-Nicolaas en Sinterklaas, één en dezelfde figuur of toch niet? Welke naam ook gebruikt wordt, evident is dat hij het middelpunt vormt van een belangrijk en samenbindend familiefeest. In dit boek wordt het fenomeen Sinterklaas ‘verklaard’ door Eugenie Boer, Willem Koops, Herman Pleij, John Helsloot en Henk van Benthem.

Als toerist op Ameland valt het niet mee om iets van het lokale dialect op te vangen. Mathilde Jansen deed jarenlang onderzoek naar het Amelander dialect, dat nog steeds door een meerderheid van de Amelander bevolking gesproken wordt. Ze schreef haar bevindingen op in het achtste deel van de serie Meertens nieuwjaarsuitgaven.

Wie was ook alweer het vrouwtje van Stavoren? En wie heeft er wel eens gehoord van de malle graaf van Rottumeroog? Nederland wordt vaak geassocieerd met noordelijke nuchterheid en zwijgzaamheid. Toch kent het juist ook vele spannende, grappige, griezelige of opmerkelijke sagen, legenden en andere volksverhalen.

'Het Sinterklaas Boek' vertelt het hele verhaal van een volksfeest, in een aantrekkelijke mix van afbeeldingen en tekst. 'Het Sinterklaas Boek' richt zich tot iedereen die wezenlijk geïnteresseerd is in dit zo typische feest en in de aanstichter ervan: Sint-Nicolaas.

Bij de jaarwisseling staat de uitwisseling van wensen en geschenken in het teken van hoop op een goede toekomst. In het bedrijfsleven zijn de geschenken een beloning voor bewezen diensten of goede resultaten. Toch zijn de rituelen rond oud en nieuw en de ideeën erachter voortdurend in beweging.

Emotional intensity is a hallmark of European art in the Baroque era, and Dutch and Flemish art are no exception. NKJ (Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek) volume 60 is the first collection of essays to examine this fascinating aspect of visual culture in the early modern Netherlands.

The Blackwell Companion to Phonology is een encyclopedie van de fonologie, bestaande uit 124 artikelen, verdeeld over vijf delen. Het geheel beslaat ongeveer 3200 pagina's en is daarmee het grootste naslagwerk op dit gebied dat ooit is uitgegeven. Marc van Oostendorp, onderzoeker variatielinguïstiek aan het Meertens Instituut, is de hoofdredacteur.

De erfgoedalmanak is een makkelijk raadpleegbaar handboek dat beleidsmakers en beleidsmedewerkers, politici, volkscultuurbeoefenaars, maar ook studenten en docenten, houvast biedt in het woud aan begrippen op het gebied van immaterieel erfgoed en volkscultuur. Naast een algemene introductie bevat de almanak omschrijvingen van ruim vijftig centrale termen uit het erfgoedveld, een beknopte organisatiewegwijzer, alsmede de tekst van Unesco’s belangrijke immaterieel-erfgoedconventie (2003).

Dit boek analyseert het fenomeen van straat- of bermmonumentjes die bijvoorbeeld worden opgericht na zinloos geweld, bij gevaar of in tijden van sociale onrust. Het gaat om tijdelijke herinneringsplekken met een geïmproviseerd karakter, die vanwege hun totstandkoming vanuit de bevolking in het Engels met 'grassroots memorials' worden aangeduid.

Welke woorden gebruikt men in Nederland zoal om een spijkerbroek aan te duiden? Hoe worden de r, de g en de h in de verschillende delen van ons land uitgesproken? Waar zegt men 'de son in de see sien sakken' en waar niet? Dat is allemaal terug te vinden in Dialectatlas van het Nederlands, een boek dat de regionale variatie van het Nederlands in woorden, klanken, woordvormen, zinnen en namen in kaart brengt.

De 17de-eeuwse geleerde schoolmeester Wigardus à Winschooten gaat in de Seeman op zoek naar de maritieme wortels van het Nederlands. Hij leidt als eerste een groot aantal woorden, uitdrukkingen en spreekwoorden van de vaktaal der zeelui af. Daardoor is de Seeman veel meer dan een praktisch naslagwerk voor zeelieden en scheepsbouwers. Bij ieder woord worden afleidingen en samenstellingen vermeld, alsmede tal van vermakelijke uitdrukkingen en spreekwoorden.

Meertaligheid associeert men met gebrekkig Nederlands, taalachterstand en taalproblemen. Waarom vinden we dat in Nederland iedereen alleen maar Nederlands moet spreken? En is dat altijd zo geweest? Waarom waarderen we het spreken van een ‘taal’ meer dan het spreken van een ‘dialect’? Deze vragen staan centraal in de tiende nieuwjaarsuitgave van het Meertens Instituut, geschreven door Leonie Cornips.

Nieuw in Nederland: Feesten en rituelen in verandering levert een bijdrage aan het publieke debat over immigranten, cultuur en nationalisme. Het boek stelt het idee ter discussie dat in Nederland migrantenculturen bestaan met elk hun eigen traditionele feesten en rituelen. De onderliggende aanname dat migranten vastomlijnde gemeenschappen met eigen culturen vormen, wordt aan de hand van etnografisch onderzoek weerlegd.

Met de ontwikkeling van nieuwe vormen van digitale communicatie zijn in de afgelopen jaren de virtuele informatiestromen enorm toegenomen. Niet alleen ten behoeve van praktische toepassingen, maar ook omwille van sociaal contact, amusement, de uitwisseling van geloofsovertuigingen en opinies, en zelfs de expressie van emoties. Het leven online is een onvervreemdbaar deel van het menselijk bestaan geworden en rechtvaardigt daardoor etnologisch onderzoek.

Ton van der Wouden maakte een selectie van de artikelen over de grammatica en de geschiedenis van het Afrikaans van de in 2010 overleden prof. dr. J.B. (Hans) den Besten (Universiteit van Amsterdam en Stellenbosch). 

Wie praat, verraadt zichzelf. Bij het eerste woord is vaak al duidelijk waar iemand vandaan komt. Je kunt de verschillen tussen een Limburger en een Drent, tussen een Zeeuw en een Achterhoeker, nog altijd goed horen – hoewel al heel lang wordt beweerd dat de dialecten op uitsterven staan.

Syntax of Dutch richt zich op één enkel kernaspect van de Nederlandse grammatica: de zinsbouw of de syntaxis. Ondanks het specialistische onderwerp bestaat het uit maar liefst acht delen, waaraan in totaal meer dan tien jaar is gewerkt. Het resultaat is een uniek naslagwerk voor taalkundigen én geïnteresseerde leken die meer willen weten over de syntactische eigenschappen van de Nederlandse taal.

Iedereen heeft wel een mening over taal. Over het gebruik van hun hebben, over de taal van Cruijff, over sms-taal, over Engelse woorden in het Nederlands. Maar wat weten we eigenlijk van taal? In De taalcanon komen alle belangrijke vragen over taal aan bod. 

Ieder jaar wordt er vanuit het Meertens Instituut een nieuwjaarsboekje geschreven als een geschenk aan bijzondere relaties. Dit jaar schreef Theo Meder een boekje over actueel volksverhaalonderzoek, waarin met nieuwe technologische methoden oude theorieën over verhaalstructuren onder de loep worden genomen.

Syntax of Dutch richt zich op één enkel kernaspect van de Nederlandse grammatica: de zinsbouw of de syntaxis. Ondanks het specialistische onderwerp bestaat het uit maar liefst acht delen, waaraan in totaal meer dan tien jaar is gewerkt. Het resultaat is een uniek naslagwerk voor taalkundigen én geïnteresseerde leken die meer willen weten over de syntactische eigenschappen van de Nederlandse taal.

Nadat de Nederlanders Suriname in 1667 op de Engelsen hadden veroverd, exporteerden ze de Nederlandse taal naar Suriname. Het Nederlands maakte aldaar, ver van het moederland, allerlei veranderingen door. De meest opvallende daarvan is de uitbreiding van de woordenschat: de Nederlanders troffen namelijk in Suriname van alles aan - culturen, gebruiken, planten en dieren - waarvoor het Nederlands geen woorden had.

Language and Space: Dutch is een 950 pagina’s tellend boek met state of the art-overzichten van oudere en nieuwere benaderingen van het onderzoek van traditionele en nieuwe dialecten en dochtertalen van het Nederlands, binnen en buiten het taalgebied. Aan het boek, geredigeerd door Frans Hinskens en Johan Taeldeman, werkten ruim 40 auteurs mee uit binnen- en buitenland.

Een mens zegt op een dag misschien wel vierduizend zinnen, al maakt hij ze niet allemaal af. De meeste van die zinnen ('Het wil maar niet zomeren') zijn al vergeten voor ze goed en wel zijn uitgesproken. Andere ('Vergeef hen want zij weten niet wat zij doen') blijven eeuwenlang hangen. Hoe maak je een zin? En hoe een mooie? Waarom praten mensen van over de hele wereld sinds mensenheugenis in zinnen, met bijna altijd een onderwerp en een gezegde? Hoe lang is de langste zin? Daar denken schrijvers en dichters, filosofen en grammatici al honderden jaren over na. Heb je nou je zin? vat het samen in ongeveer evenveel zinnen als een mens op een dag uitspreekt.

Het genre sprookjes is springlevend: ze worden mondeling naverteld, (voor)gelezen en uitgebeeld, voor en door kinderen en volwassenen. Van Kikvors tot Droomprins belicht vanuit moderne wetenschappelijke inzichten ontstaansgeschiedenis, receptie en voortbestaan van het sprookje. Met kikkersprongen door de historie.

In De Kaartenbank. Over taal en cultuur vertellen medewerkers van het Meertens Instituut het verhaal achter een kaart met de verspreiding van een talig of cultureel verschijnsel. Het boek verschijnt naar aanleiding van de lancering van de Kaartenbank door het Meertens Instituut in januari 2014. 

Hans Broekhuis werkt op het Meertens Instituut voor het Taalportaal. Binnen dat project wordt alle aanwezige informatie over de Nederlandse en Friese grammatica verzameld en in de toekomst via één ingang op internet beschikbaar gemaakt. Broekhuis is verantwoordelijk voor de syntactische component waarin de zinsbouw van het Nederlands beschreven wordt. Dit werk verschijnt ook in boekvorm als de 7-delige serie Syntax of Dutch. In december 2013 verscheen het vierde deel, dat handelt over voorzetsels en voorzetselgroepen.

In het boek wordt vanuit verschillende perspectieven - zowel vanuit de theorie als vanuit de praktijk - aandacht besteed aan het verzamelen van het hedendaagse door cultuurhistorische musea. Wat zijn de achtergronden en motieven? Wat zijn de praktijken? Wat zijn de knelpunten?

Er zijn veel boeken over de Oranjes, maar er is veel minder geschreven over de aanhankelijkheid aan Oranje, het orangisme. In Oranje onder wordt voor het eerst de geschiedenis van dit orangisme verteld, vanaf het begin tot nu. Dat begin ligt niet – zoals je zou kunnen denken – bij Willem van Oranje. Orangisme als een geheel van leuzen, motieven en het gebruik van de kleur oranje als herkennings- en mobilisatiemiddel ontstond pas in de zeventiende eeuw.

Sinds zijn overlijden is André Hazes een steeds prominenter fenomeen geworden binnen de hedendaagse populaire cultuur van Nederland. Achteraf blijkt het roemruchte afscheidsconcert André Bedankt, op 27 september 2004 in de Amsterdam ArenA, slechts de aftrap te zijn geweest voor een jarenlange opeenvolging van met Hazes verbonden culturele producties: biografieën, een standbeeld, herdenkingsconcerten, televisieprogramma's, een musical en binnenkort ook een speelfilm. De figuur André Hazes spreekt kennelijk wijd en zijd tot de verbeelding. Maar wat maakt Hazes zo aansprekend?

Kleding ligt op de huid, wordt zelfs begrepen als tweede huid, neemt de vorm aan van het lichaam. Ze is verbonden aan kwesties van identiteit, het beeld dat mensen van zichzelf naar buiten willen dragen en het publieke domein. De wisselwerkingen tussen kleding en kleedgedrag enerzijds en gender, status, (on)geloof, etniciteit, sociale en...

Hans Broekhuis werkt op het Meertens Instituut voor het Taalportaal. Binnen dat project wordt alle aanwezige informatie over de Nederlandse en Friese grammatica verzameld en via één ingang op internet beschikbaar gemaakt. Broekhuis is verantwoordelijk voor de syntactische component waarin de zinsbouw van het Nederlands beschreven wordt. Dit werk verschijnt ook in boekvorm als de 7-delige serie Syntax of Dutch. Op 17 februari 2015 verschijnen de eerste twee delen over werkwoorden en zinnen, geschreven in samenwerking met Norbert Corver en Riet Vos. Het derde deel, dat (voorlopig) ook de serie Syntax of Dutch afsluit, verschijnt in april 2016.

Het boek Het lied dat onze moeder zong, geschreven door Ton Dekker en Henk Kuijer, geeft een inkijk in de vroegere liedcultuur op het Brabantse platteland. 

Veel mensen maken zich zorgen over de kwaliteit van het Nederlands. w8 ff en suc6 zijn uit de sms-taal afkomstige vormen die in het geschreven Nederlands doordringen. OMG en WTF kennen we van whatsapptaal. Ook in de spreektaal komen we ingekorte vormen tegen, zoals bij Balkenende, die sprak over nasjonale vranwoordekeden. Marconisten op de grote vaart seinden al cu ltr. Zelfs monniken in de Middeleeuwen maakten volop gebruik van afkortingen.

In 2015 bestaat Rowwen Hèze dertig jaar. Dit jubileum is aanleiding voor een warme terugblik op de afgelopen periode. In Het dorp en de wereld schrijven fans en wetenschappers, liefhebbers en journalisten over hun Rowwen Hèze. Over hoe Rowwen Hèze onze verbeelding prikkelt en over hoe we ons tot het dorp, de wereld en de mensen erin verhouden. Over Limburgs leven en Limburgs lullen, over het ruige van de Peel en over de muziek die velen al een klein leven lang met zich meenemen. Muziek, poëzie, taal, kunst, cultuur en identiteiten komen hier samen. Het dorp en de wereld geeft de essentiële achtergronden om het succes van de band te begrijpen en is tegelijkertijd een feest van herkenning. Met veel foto’s van bijzondere momenten uit de afgelopen dertig jaar.

Formele grammatica's vallen noodzakelijkerwijs uiten in twee delen: een theorie van computatie (of derivatie) en een theorie van represententatie. Terwijl in de laatste jaren zowel in de syntaxis als in de fonologie de aandacht vooral naar het eerste is uitgegaan naar de eerste, willen de hoofdstukken in dit boek laten zien dat het belang van...

Het onderzoek dat in dit boek beschreven wordt gaat over de Camino (pelgrimsroute) naar Fisterra. De focus ligt niet op de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella maar van Santiago naar 'het einde van de wereld', Fisterra. Wat zijn de effecten op het dagelijks leven van mensen die langs deze route wonen? Wat voor processen van vererfgoedisering gaan ermee gepaard? De Fisterra-route is niet officieel erkend door de katholieke kerk. Om die reden wordt deze route ook wel aangeduid als de 'Camino voor atheïsten'.

Vandaag de dag zijn weerwolven vooral bekend van films: als mensen die bij volle maan veranderen in wolven. Maar weerwolven hebben een langere geschiedenis. In dit boek wordt de Europese geschiedenis en folklore van weerwolven geschetst van de oudheid tot aan de twintigste eeuw. Op basis van nieuw bronmateriaal, variërend...

Waaraan herkennen wij een spreker als een Amsterdammer met een Marokkaanse achtergrond? En waaraan horen wij dat iemand een Nijmegenaar met Turkse wortels is? Wat heeft het taalgebruik van mensen met een Marokkaans en mensen met een Turkse achtergrond gemeen? Welke eigenaardigheden dringen door in 'inheemse' verschijningsvormen van het Nederlands? In dit boek gaat het om deze en dergelijke vragen. Behalve het Marokkaanse en Turkse Nederlands komen daarbij onder meer het Surinaamse Nederlands en het Indonesische Nederlands, maar bijvoorbeeld ook het Joodse Nederlands aan de orde.

In 1554 the Maastricht printer Jacob Baethen published Niewe Duytsche liedekens (New Dutch Songs), a collection of thirty polyphonic set-tings of secular texts in the Dutch language. Baethen published the work in five part-books, of which one has been lost: the superius. About half the pieces are found in other sources, especially in Een Duytsch musyck boeck (A Dutch Music Book, 1572). For the rest, the top voice was meticulously reconstructed by the editors of this volume, Louis Peter Grijp and Nico van der Meel.

Hans Broekhuis werkt op het Meertens Instituut voor het Taalportaal. Binnen dat project wordt alle aanwezige informatie over de Nederlandse en Friese grammatica verzameld en via één ingang op internet beschikbaar gemaakt. Broekhuis is verantwoordelijk voor de syntactische component waarin de zinsbouw van het Nederlands beschreven wordt. Dit werk verschijnt ook in boekvorm als de 7-delige serie Syntax of Dutch bij Amsterdam University Press en is ook als (gratis) open access-publicatie beschikbaar via Oapen.org.

The various ethnologists and anthropologists contributing to this volume focus on the "self"-perspective in relation to religion and spirituality: on how religiosity is personally thought, dreamt, imagined, created, felt, perceived and experienced, in its various subjective forms. The personal motive and practice in religion is here put to the front.

De bundel Identity, Intertextuality, and Performance in Early Modern Song Culture onderzoekt vanuit een vergelijkend perspectief het dynamische proces van groepsformatie door de productie en toe-eigening van liederen in verschillende landen en regio’s in Europa.

Het boekje bevat een inleiding en tekstfragmenten gevonden in egodocumenten geschreven door acht personen in de periode 1862-2014. De teksten zijn van uiteenlopende lengte en stemming. Mensen reageren heel verschillend op een ingrijpende gebeurtenis als sterven, en in elk tijdperk gelden er ook andere normen voor de manier waarop we...

Vers van de pers: Spiritualizing the City. Agency and Resilience of the Urban and Urbanesque Habitat door Victoria Hegner en Peter Jan Margry (red.). 

Het decembernummer van Nederlandse Taalkunde is een themanummer over taalsysteem en taalgebruik ter ere van het afscheid van Hans Bennis en Arie Verhagen als hoogleraren Nederlandse Taalkunde. Het tijdschrift is online beschikbaar.

De Stille Omgang is een goed bewaard Amsterdams geheim. Elk jaar trekt medio maart een nachtelijke stoet van duizenden mannen en vrouwen zwijgend door de oude binnenstad. Dit ritueel gaat terug op het Mirakel van Amsterdam, een hostiewonder uit 1345. Op de plaats waar dit gebeurde, een huis in de Kalverstraat, bouwde men een fraaie kapel, de Heilige Stede. Pelgrims stroomden toe en bedevaart bracht welvaart. Na de komst van de Reformatie raakten de stedelingen onderling verdeeld over de cultus, en die verdeeldheid, met name tussen katholieken en protestanten, zou eeuwen blijven duren.

In het nieuw verschenen boek Hoe zwaar is licht worden meer dan 100 vragen beantwoord die gesteld werden aan de Nationale Wetenschapsagenda. Van het Meertens Instituut werkten Ernst van den Hemel, Marc van Oostendorp en Nicoline van der Sijs mee.

Wastafel, soldaat, pistool, domkop en koekje. Het zijn een paar van de ruim 18.000 Nederlandse woorden die je over de hele wereld terugvindt. Baas spant de kroon. Dat woord vind je in maar liefst 57 talen terug. De Atlas van de Nederlandse taal grossiert in dit soort weetjes en voorziet ze van inbedding. Vertrekkend vanuit de vragen die elke taalliefhebber zich wel eens stelt, proberen de auteurs de wondere wereld van taal in het algemeen en de Nederlandse taal in het bijzonder op een boeiende manier in kaart te brengen.

In De puberdagboeken komen dagboekschrijvende tieners van vroeger en nu aan het woord: over school, ouders, vrienden en vriendinnen, seks, toekomstverwachtingen en alle andere zaken die ook tot de puberteit worden gerekend. De puberteit is een periode van grote onzekerheid. Over je plek in de groep, over je alsmaar groeiende lichaam, over die verwarrende seksuele gevoelens. Waar jongeren van nu hun onzekerheden ongeremd delen op social media, hielden pubers voorheen hun persoonlijke verhalen diep verborgen. In dagboeken.

Peter Jan Margry beschrijft in Healing en 'alternatief' genezen het actuele veld van de alternatieve geneeswijzen en biedt ook een neerslag van het onderzoek door het Meertens Instituut. Deze instelling houdt zich in het algemeen bezig met cultuurverschijnselen van het dagelijks leven. Daaronder valt het fenomeen van 'alternatief genezen'.

Tussen 1869 en 1956 stond aan de 'Parijsche boulevard' van Amsterdam, de Stadhouderskade, het Henriëtte Hofje, gebouwd in oud-Hollandse stijl. Het was gesticht door Jacob de Vos en Henriëtte Wurfbain, rijke Amsterdammers die hun vermogen gebruikten voor bijzondere dingen. Ze steunden uiteenlopende projecten: onderwijs, barmhartigheid en armenzorg, maar toonden ook een grote passie voor met name de beeldende kunsten.

This book presents a current state-of-affairs regarding the study of cross-linguistic influence in bilingualism. Taking Hulk and Müller’s (2000) and Müller and Hulk’s (2001) hypotheses on cross-linguistic influence as a starting point, the book exemplifies the shift from the original focus on syntax proper to interfaces and discourse phenomena in the study of bilingualism. 

‘Het is zinnig om Ilja Leonard Pfeijffer in de eerste plaats als een taalvakman te zien, iemand die verbaast door zijn taalbeheersing, zijn elegantie, zijn precisie, en soms zijn geleerdheid. Het plezier bij Pfeijffer zit, ook voor zijn lezers, voor een belangrijk deel in de taal’, schrijft Marc van Oostendorp in Waar wordt geschreeuwd is taal vacant. In 50 hoofdstukken geeft hij in dit boek een caleidoscopisch beeld van de vele taalgedaanten die schrijver Ilja Leonard Pfeijffer aanneemt in de talrijke literaire genres die hij beoefent (gedichten, romans, verhalen, essays, toneel et cetera).

In de periode van het onderzoeksplan willen we eerste stappen nemen om het Nederlands buiten de Lage Landen in kaart te brengen. Daarvoor is reeds een workshop bij het Lorentz Center aangevraagd en gehonoreerd en er zijn contacten gelegd met diverse onderzoekers die willen samenwerken voor onderzoek naar het taalgebruik binnen Nederlandse gemeenschappen in Australië en bij Mennonieten in Mexico. 

Er is veel variatie en verandering in hoe het Nederlands en zijn dialecten gender markeren. De Brabantse dialecten hebben bijvoorbeeld van origine een drie-gendersysteem, maar in de huidige situatie van deze dialecten zien we een grote hoeveelheid variatie op dit punt.

In dit project wordt de dubbele rol van ‘taal’ onderzocht: taal is voor mensen een middel om cultuur en een gemeenschap te (re)produceren maar taal vormt zelf ook het hart van een cultuur/gemeenschap. Als groepsidentificaties veranderen, veranderen gemeenschappen, culturen en talen en in die veranderingen construeren groepen zich weer. 

Etnolecten, taalvariëteiten die van oorsprong verbonden zijn met bepaalde etnische groepen, zijn geworteld in substraat (de invloed van de oorspronkelijke taal van de etnische groep in kwestie, zoals bijv. het Turks of een dialect van het Arabisch), algemene processen van tweedetaalverwerving en de omringende inheemse dialecten. Zijn de eigenschappen die gedeeld worden door verschillende etnolecten van dezelfde talen terug te voeren op gemeenschappelijke eigenschappen van de substraattalen?

In dit project wordt taalvariatie onderzocht als een verschijnsel dat in sociale en culturele interacties optreedt maar wel afgebakend wordt door de (mentale) grammatica van de spreker. De interactie tussen de sociale betekenis van talige vormen aan de ene kant en de beperkingen van de grammatica aan de andere kant, zorgt voor complexe en meerlagige relaties tussen het individu en de wisselende groepen waarmee hij/zij zich identificeert. 

Het Surinaamse Nederlands is nog niet diepgaand onderzocht. Het kent een breed palet aan variatie die samenhangt met het gegeven dat het Surinaamse Nederlands deel uitmaakt van een continuüm dat zich uitstrekt tussen het Sranan Tongo, de voornaamste creooltaal in Suriname, en het Europese Standaardnederlands. 

Alle Germaanse talen kennen complexe werkwoordconstructies met twee of meer hulpwerkwoorden, zoals: Ik moet kunnen komen / I must be able to come of Ik heb/ben kunnen komen / I have been able to come. De periode van ontstaan en de voorwaarden waaronder verschillen per taal, waardoor er tussen de talen allerlei variatie bestaat. 

In de taaldynamiek van de Nederlandse Gouden Eeuw zien we een taalvariatie die tot dusver weinig is bestudeerd: de varatie binnen één individuele taalgebruiker (intra-auteurvariatie). De beroemde schrijver P.C. Hooft, bijvoorbeeld, gebruikt zowel de Middelnederlandse manier van negatie (en … niet) als een moderner alternatief (niet). 

Verhoogde maritieme circulatie heeft niet alleen zijn weerspiegeling in materiële en economische geschiedenis, maar ook van talige geschiedenis. Deze talige geschiedenis is uitgekristalliseerd in de overeenkomsten en verschillen in de huidige taalvariëteiten: maritieme isoglossen. We onderzoeken dit (in ieder geval) aan de hand van Nederlandse en Duitse variëteiten. 

Hoewel patronen in de manier waarop talen veranderen vergelijkbaar zijn, voltrekken veranderingen zich niet noodzakelijk even snel. Deze observatie leidt tot een van de meest fundamentele vragen in de taalkunde: wat veroorzaakt taalverandering? Taalveranderingen kunnen enerzijds verklaard worden uit grammaticale eigenschappen van de taal zelf (interne triggers), en anderzijds uit de socio-culturele contexten waarin de taal wordt gebruikt (externe triggers). Hoe de grammatica en de sociaal-culturele context interageert is echter verre van duidelijk.

Uitspraakverschillen evolueren vaak via grammaticaal verschijnsel tot een permanente verandering in de vorm van woorden. Dit proces, dat bekendstaat als de levenscyclus van klankverandering (Bermúdez-Otero 2015), verloopt langzaam, altijd in dezelfde richting, maar niet overal in hetzelfde tempo. 

Wanneer talen met elkaar in contact komen, impliceert dit vaak ook dat de culturen met elkaar in contact komen waarin die talen gesproken worden. Voor poëtische tradities heeft dat een dubbel gevolg. In een ‘ontvangende cultuur’ kan de taal veranderen, waardoor bepaalde poëtische vormen minder goed passen (de klemtoon van woorden verschuift bijvoorbeeld, zodat een bepaald metrum minder goed kan worden uitgevoerd); maar de gebruikers van de taal kunnen ook onder invloed van de andere cultuur andere poëtische vormen willen uitproberen. 

De standaardtaal is anders dan de Nederlandse dialecten voor een belangrijk deel gevormd door de inspanning van vooraanstaande taalgebruikers, die een keuze maakten uit verschillende taalvormen, die overigens meestal het resultaat waren van natuurlijke ontwikkelingen.

Vaak wordt verondersteld dat intensief taalcontact leidt tot het verlies van flectie; zulks zou het gevolg zijn van het feit dat inflectionele morfologie lastig te leren is voor tweedetaalverwervers. Een systeem zonder flectie zou dus eenvoudiger zijn; dat is de reden waarom in de geschiedenis van het Nederlands het verdwijnen van bijv. casus en grammaticaal geslacht zijn oorsprong steeds lijkt te vinden in stedelijke gebieden. 

Binnen het Meertens Instituut is in het verleden veel morfologisch onderzoek verricht, maar dit was altijd gericht op de flexie. In de komende onderzoeksperiode willen we ons met name richten op derivationeel-morfologisch onderzoek, zowel naar de standaardtaal (binnen Taalportaal) als binnen de dialecten (op basis van de grote databestanden die het Meertens Instituut in de loop van de jaren heeft aangelegd en op basis van nieuw uit te voeren surveys) als naar de historische situatie (op basis van onder andere de infrastructuur Nederlab). 

Zowel tussen de verschillende variëteiten van het Nederlands als tussen de verschillende talen bestaat er een grote variatie in het gebruik van hebben en zijn. Hetzelfde geldt voor het gebruik van de datief. Dit kan goed geïllustreerd worden aan het verschil tussen het Nederlands en het Engels. 

Het Taalportaal (taalportaal.org) geeft een vrijelijk toegankelijke gezaghebbende grammaticale beschrijving van o.m. het Nederlands, Fries en Afrikaans voor wetenschappelijke doeleinden. Het MI is verantwoordelijk voor de productie en het onderhoud van het Nederlandse onderdeel. 

In het kader van het gemeenschappelijke onderzoeksprogramma van het Humanities Cluster met de titel 'Impact of Circulation' doet Markus Balkenhol onderzoek naar sociale bewegingen voor de rechten van zwarte Nederlanders. Specifiek onderzoekt hij de invloeden van international zwarte bewegingen (Civil Rights Movement, BlackLivesMatter, Rhodes Must Fall) op organisaties van Nederlanders van Afrikaanse afkomst. Dit project heeft een etnografische en een historische component.

Virtuele netwerken, en de beelden die daarin circuleren, zijn vandaag niet alleen onderdeel van het leven van alledag, ze beïnvloeden ook in hoge mate hoe mensen zichzelf in relatie tot anderen begrijpen. Dit project onderzoekt de rol van beelden in identiteitsconstructies in Nederland. 

De categorie ‘ruraliteit’ krijgt tegenwoordig veel aandacht. Dit betreft zowel (collectieve) imaginaire voorstellingen van het platteland als ook concrete alledaagse cultuuruitingen en de wisselwerkingen tussen beide. De drastische transformatieprocessen die het platteland heeft doorgemaakt dragen bij aan veranderende opvattingen over alledaagse landelijke levensstijlen en hebben een breed, associatief spectrum van nieuwe beelden opgeroepen. Het project onderzoekt deze veranderingen en de effecten hiervan op ideeën over het platteland (bij zowel bij urbane als niet-urbane) bewoners en identiteitsvorming.

Naar aanleiding van de UNESCO Conventie ter Bescherming van het Immaterieel Erfgoed, die Nederland in 2012 heeft geratificeerd, bemoeien zich verschillende actoren met het behoud van alledaagse cultuur. Zij vormen een (emotie)netwerk dat bepaald is door betekenisvolle machtsverhoudingen. In het onderzoek wordt aandacht besteed aan het krachtenveld van dit netwerk om vragen naar erfgoediseringsprocessen te beantwoorden.

De Nederlandse PVV en het Duitse Pegida passen niet goed in bestaande begrippenkaders zoals links/rechts of religieus/seculier en publiceren weinig programmatische teksten. Hoe kunnen we deze populistische bewegingen dan toch beter begrijpen? 

Dit Europese onderzoeksproject onderzoekt de spanningen en paradoxen die opkomen wanneer religieuze plaatsen, objecten en praktijken tot erfgoed gemaakt worden. Wereldwijd worden religieuze gebouwen, voorwerpen en tradities geconserveerd en gewaardeerd als cultureel erfgoed, waarbij de oorspronkelijke spirituele dimensie naar de achtergrond verdwijnt. 

Dit onderzoeksproject omvat een gedifferentieerd veld aan religieuze expressies in heden en verleden. Enerzijds is het onderzoek gericht op fenomenen als pelgrimage en verschijningen en cultussen rondom (heilige) personen en anderzijds ligt de focus op vormen van nieuwe, al dan niet impliciete, vormen van religiositeit, spiritualiteit en ritualiteit.

Het project ‘Alternatieve geneeswijzen’ behelst een onderzoek naar de functies en betekenissen van hedendaagse vormen van faith healing en alternatieve, irreguliere of integratieve vormen van medicatie en behandelwijzen. Op basis van vragenlijsten, veldwerk en media-analyses wordt de brede verbreiding en de groeiende populariteit van niet-medische geneeswijzen in Nederland (a fortiori de Westerse wereld) onderzocht.

In Nederland, maar ook elders in de wereld, is in de afgelopen decennia een uitgebreide herdenkingscultuur rondom ‘de publieke dood’ ontstaan. Het gaat hierbij zowel om de gewelddadige dood in het publieke domein als gevolg van verkeer, geweld of nationale ramp, als wel het (natuurlijk) overlijden van bekende Nederlanders (André Hazes, Eberhard van der Laan, MH17). 

Het acroniem staat voor Intelligent Search Engine for Belief Legends. Het project is een NWO Trans-Atlantic Digging into Data project waarin samengewerkt wordt met Tim Tangherlini van de UCLA en Christoph Schmitt en Holger Meyer van het Wossidlo Instituut en de Universiteit van Rostock. 

Dit langlopende project behandelt een veelvoud aan verhalende uitingen over een langere periode: van de performance van middeleeuwse verhalen, de formele structuur van sprookjes en getuigenissen van bekering, de invloed van kranten, almanakken en kluchtboekjes uit de 17e en 18e eeuw op de (re-)oralisatie van verhalen, etnisch vertellen, tot de impact van hedendaagse sagen, memes, 'fake news' en hoaxes in de hedendaagse overlevering, zowel mondeling als op sociale media.

De Nederlandse Volksverhalenbank, die gestart is in 1994, bevat een rijkdom aan volksverhalen (sprookjes, raadsels, sagen, legenden, moppen, broodjeaapverhalen) van de middeleeuwen tot heden. Bij elk verhaal wordt metadata opgenomen zoals de plaats van vertellen, de datum van optekening, de verteller, en - indien mogelijk - het internationale catalogusnummer (de zogenaamde ATU typologie). 

Een fundamentele vraag in de komende onderzoeksperiode naar orale cultuur is waarom sommige culturele artefacten (zoals liederen en verhalen) succesvoller zijn dan andere. Waarom is bijvoorbeeld Roodkapje al meer dan driehonderd jaar een van de populairste sprookjes in de westerse wereld? 

Een intrigerend voorbeeld van culturele verandering (en stabiliteit) is het ontstaan van culturele canons. Canons van bijvoorbeeld literatuur (wat zijn de 'invloedrijkste' romans), filosofie (wat zijn de 'grootste' denkers?), volksverhalen (wat zijn de 'populairste' sprookjes?), of geschiedenis (wat zijn de 'belangrijkste' gebeurtenissen?) worden verondersteld als referentiekader van een gedeelde cultuur. 

Dit subproject onderzoekt a) de inzet van taal (dialect, regiolect, Nederlands) en cultuur (ritueel, feesten, gebaren) in de constructie van lokale identiteit in Nederland; b) de contexten waarin lokale identiteit wordt beleefd en uitgedragen; en c) de betrokken actoren en hun publiek. 

This volume shows the relevance of the concepts of ‘place’ and ‘belonging’ for understanding the dynamics of identification through language. It also opens up a new terrain for sociolinguistic and linguistic anthropological study, namely the margins. Rural, as well as urbanized areas that are seen as marginal or peripheral to places that are overtly recognized as mixed and hybridized have received relatively little sociolinguistic attention. 

Contrary to popular perceptions, cultural heritage is not given, but constantly in the making: a construction subject to dynamic processes of (re)inventing culture within particular social formations and bound to particular forms of mediation. Yet the appeal of cultural heritage often rests on its denial of being a fabrication, its promise to provide an essential ground to social-cultural identities. Taking this paradoxical feature as a point of departure, and anchoring the discussion to two heuristic concepts—the "politics of authentication" and "aesthetics of persuasion"—the chapters herein explore how this tension is central to the dynamics of heritage formation worldwide.

This book contains a number of studies on the language samples in Nicolaas Witsen’s North and East Tartary – glossaries, short texts (translations of the Lord’s Prayer), writing systems and other data. Most of the contributions are new and were written by specialists in the relevant languages, such as the languages of the Caucasus, Samoyed languages, Finno-Ugric languages, Mongolic languages, Turkic and Tungusic languages. 

De Nederlandse taal verandert voortdurend. Nieuwe woorden komen, oude uitdrukkingen gaan; er is altijd wel wat aan de hand. Marc van Oostendorp staat iedere morgen op om vol verbazing te zien wat er nu weer bijgekomen is en wat er is afgegaan: ineens worden alom spreekwoorden afgekort, bijvoorbeeld tot ‘een gevalletje aap-mouw’, ineens blijkt iedereen alstu te zingen als antwoord op ‘dank u’, en ineens worden veel Twitter-conversaties geopend met ‘ok, draadje’. Maar er is meer om je over te verwonderen. Is ‘mwah’ het nieuwe ‘tsja’? Hoezo klinkt ‘deze’ deftiger dan ‘die’? Waar komt de s vandaan in ‘veels te goed’? Wat is het verschil tussen een kutding en een kut ding? 

Pomeranian is the West Germanic language spoken by European emigrants who went from Farther Pomerania (present-day Poland) to Brazil in the period 1857–1887. This language is no longer spoken in cohesive societies in Europe, but the language has survived and is in remarkably good shape on this language island in the tropical state of Espirito Santo. This monograph offers the first synchronic grammar of this language. 

Wederopbouwboerderijen, agrarisch erfgoed in de strijd over traditie en modernisering, 1940 - 1955 van Sophie Elpers verschijnt in december 2018. Het boek is gebaseerd op het promotieonderzoek van Elpers aan het Meertens Instituut en de UVA en biedt een publiekstoegankelijk overzicht van de wederopbouw op het platteland.

Taal was belangrijk in de Gouden Eeuw. Schrijvers, dichters, taalgeleerden en journalisten legden zelfbewust de basis voor wat het Standaardnederlands zou worden, een taal waarop iedereen even trots leek te zijn als op de nieuwe Republiek. Tegelijkertijd openden de Lage Landen zich voor de rest van de wereld, onder andere door de handel en het vroege kolonialisme, maar ook door belangstelling voor de ‘nieuwe’ kunsten uit Italië en Frankrijk. Bovendien kwamen door de grote welvaart heel veel migranten uit binnen- en buitenland naar Amsterdam.

The multi-volume work Syntax of Dutch presents a synthesis of current thinking on Dutch syntax. The text of the seven already available volumes was written between 1995 and 2015 and issued in print between 2012 and 2016. The various volumes are primarily concerned with the description of the Dutch language and, only where this is relevant, with linguistic theory. They will be an indispensable resource for researchers and advanced students of languages and linguistics interested in the Dutch language.

The Miracle of Amsterdam presents a “cultural biography” of a Dutch devotional manifestation. According to tradition, on the night of March 15, 1345, a Eucharistic host thrown into a burning fireplace was found intact hours later. A chapel was erected over the spot, and the citizens of Amsterdam became devoted to their “Holy Stead.” From the original Eucharistic processions evolved the custom of individual devotees walking around the chapel while praying in silence, and the growing international pilgrimage site contributed to the rise and prosperity of Amsterdam. 

We have just published a special issue of the International Journal for the Sociology of Language on language use in the mines. Language use in mining poses a particular challenge, since mining creates very specific social ecological circumstances. The issue came out of a symposium comparing mining languages in Africa, South America, and North Western Europe, held at Maastricht University, the Netherlands.

Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het Nederlands Dagboekarchief is een rijk geïllustreerd jubileumboekje verschenen. Iedere maand komen zo’n dertig lezers bij elkaar om dagboeken uit het archief te lezen en te ontsluiten. In de jubileumuitgave vertellen zij aan de hand van opmerkelijke dagboekfragmenten iets over dit bijzondere vrijwilligerswerk. De uitgave bevat verder interviews met een dagboekschenker, een dagboekschrijver en een journalist die voor zijn werk gebruikmaakt van dagboeken. In de inleiding staan de oprichters van het Dagboekarchief, Monica Soeting en Mirjam Nieboer, stil bij het afgelopen decennium.

Hoe ontstond het Nederlands uit het Indo-Europees? Hoe belangrijk was het contact met sprekers van andere talen, dialecten of groepstalen? Waarom leren we op school dat 'hij vindt' met dt moet, maar 'ik vind' met een d? 15 eeuwen Nederlandse taal beschrijft de evolutie van de Nederlandse taal. Ieder hoofdstuk begint met een korte beschrijving van de taalcontacten in een bepaalde periode en de belangrijkste maatschappelijke veranderingen in die tijd. Daarna lezen we hoe klanken, vormen, woordvormingen en zinsbouw hierdoor zijn beïnvloed. Eén ding is duidelijk: het Nederlands heeft altijd opengestaan voor invloeden van buiten; migratie en taalcontact zijn drijvende factoren voor taalverandering.

De geschiedenis van het Nederlandse lied gaat voor de meesten van ons niet verder terug dan de vroegste liedjes waarvan opnamen bewaard gebleven zijn. Krakend uit de speakers van een radio of uit de groeven van een vinylplaat, of in de streaming audio van het internet. De ‘Hollandse Hits van het verleden’ blijven daarom gewoonlijk beperkt tot de radioklassiekers van de vroege twintigste eeuw tot en met recente hits.

Elk jaar beleven miljoenen Nederlanders een opvoering van het lijdensverhaal van Christus. Of het nu gaat om de Matthäus-Passion, The Passion of een van de vele andere passiespelen, in Nederland is er sprake van een opvallende populariteit van het verhaal van Christus’ kruisiging. Wat betekent deze passie voor de passie?

This special issue of Ethnologia Europaea takes an innovative approach to analysing the co-presence of animals, plants and humans in exhibits of various kinds in order to probe the potentials of the multispecies museum. From open-air museums with live animals to (natural) history museums displaying the work of the taxidermist, the contributions give rich insights into the different ways that museums represent our multispecies world. 

How do religious emotions and national sentiment become entangled across the world? In exploring this theme, The Secular Sacred focuses on diverse topics such as the dynamic roles of Carnival in Brazil, the public contestation of ritual in Northern Nigeria, and the culturalization of secular tolerance in the Netherlands.

Je komt ze tegen op de gekste plekken, soms enigszins vermomd, maar meestal wel herkenbaar: letters. Hun biografieën staan centraal in Alles begint met A van Diedrik van der Wal, dat op 21 oktober verschijnt bij Uitgeverij De Harmonie. Het boek bevat de petites histoires van alle letters: hun geschiedenissen en eigenaardigheden, hun vormen en klanken en hun aanwezigheid in het leven van alledag. In 27 letterportretten schetst Diedrik van der Wal in Alles begint met A ons alfabetisch erfgoed.

De vlieger lijkt een vluchtig ding: leuk voor de kleintjes maar na de kindertijd al snel vergeten. Hoe valt dan te verklaren dat zo veel Nederlanders gefascineerd zijn door het vliegeren? Want Nederland is een echt vliegerland. Wie de vlieger volgt, ontdekt vierhonderd jaar Nederland in vogelvlucht.

De coronapandemie overspoelde in het voorjaar van 2020 ook Nederland. Onderzoekers van het Meertens Instituut trokken er meteen op uit, al was het soms via het beeldscherm: wat voor verhalen vertelden mensen elkaar? Ontstonden er nieuwe rituelen? En waarom verschenen er ineens spandoeken in dialect in het straatbeeld? In viraal Nederland lezen we een analyse van de manier waarop taal en cultuur meebewogen met ‘het nieuwe normaal’. De crisis laat zien dat bestaande aspecten van taal en cultuur veeleer worden uitvergroot dan echt veranderd. Daarmee zien we scherper hoe de wereld in Nederland, ook onder normalere omstandigheden, in elkaar zit.

One hardly known but fascinating aspect of the Cold War was the use of the holy Virgin Mary as a warrior against atheist ideologies. After the Second World War, there was a remarkable rise in the West of religiously inflected rhetoric against what was characterized as “godless communism”. The leaders of the Roman Catholic Church not only urged their followers to resist socialism, but along with many prominent Catholic laity and activist movements they marshaled the support of Catholics into a spiritual holy war. 

A practical guide to data-intensive humanities research using the Python programming language. The use of quantitative methods in the humanities and related social sciences has increased considerably in recent years, allowing researchers to discover patterns in a vast range of source materials. Despite this growth, there are few resources addressed...

Hoe het dorpje Welberg in de jaren '30 en '40 van de vorige eeuw korte tijd de uitverkoren plek op aarde leek – en het Vaticaan vervolgens snoeihard ingreep. Peter Jan Margry kreeg van het Vaticaan als enige toegang tot het archiefmateriaal over de dramatische en traumatische kwestie 'Janke Gorissen'.

“This book offers a fascinating study of the often implicit ways in which the memory of slavery affects present-day relations in the Bijlmer, a suburb of Amsterdam that since the 1970s became ever more marked by Afro-Surinamese presence.” Peter Geschiere, University of Amsterdam Looking at the ways in which the memory of slavery affects present-day relations in Amsterdam, this ethnographic account reveals a paradox: while there is growing official attention to the country’s slavery past (monuments, festivals, ritual occasions), many interlocutors showed little interest in the topic. Developing the notion of “trace” as a seminal notion to explore this paradox, this book follows the issue of slavery in everyday realities and offers a fine-grained ethnography of how people refer to this past – often in almost unconscious ways – and weave it into their perceptions of present-day issues.

The long nineteenth century (c.1780–c.1920) in Western Europe saw an unprecedented rise in the production and possession of material goods. The material culture diversified and led to a rich variety of expressions. Dovetailing with a process of confessionalisation that manifested itself quite simultaneously, material religion witnessed its heyday in this...

Het Meertens Instituut in Amsterdam verzamelt al 90 jaar gegevens over de Nederlandse dialecten. Medewerkers van het instituut trokken het land in om overal, eerst met pen en papier, later met bandrecorders en nog later laptops, opnamen te maken van hoe mensen spraken. De klok werd stilgezet en na een...

This edited volume consists of chapters celebrating the career of scholar Sjaak Kroon, who has produced ground-breaking work in the field of ethnography of education, immigrant minority language teaching and language politics. The chapters cover the use of immigrant minority languages in education and the development of policies at all...

Vertalen in de Nederlanden biedt een nieuw en fascinerend beeld van wat vertalen vermag. Eindelijk krijgen we inzicht in hoe vertalers in Nederland en Vlaanderen werkten, in hun achtergronden, hun motieven en maatschappelijke positie. Een cultuurhistorische leemte wordt hier deskundig en prikkelend opgevuld. Zonder vertalingen had onze cultuur er heel...

Onlangs verscheen Urban Contact Dialects and Language Change. Insights from the Global North and South, een bundel over nieuwere contactdialecten, tot stand gekomen onder de redactie van Paul Kerswill en Heike Wiese. Hierin is het artikel "The Netherlands: Urban contact dialects" opgenomen. Dit artikel is geschreven door Frans Hinskens, Khalid...

Beeld: Leendert Brouwer (more…)

In het nieuwjaarsboekje van 2022, geschreven door onder meer volksverhaalonderzoeker Theo Meder, zijn 17 oude Groninger sprookjes van Trijntje Soldaats en haar toehoorders te lezen. Uitgegeven naar het handschrift waarin ze origineel opgetekend waren. (more…)

Kaas en Nederland worden vaak in een adem genoemd. Bovendien worden kaas en Nederland verbonden met een nostalgische idealisering van het platteland. Kaas = NL?, een publicatie van de onderzoeksgroep NL-Lab, zoekt de werkelijkheid achter de mythe van ‘kaas als typisch voor Nederland’. Het resultaat toont een kleurrijk palet waarbij...

Welke kennis en perspectieven ontbreken er in onze archieven? In het pilotproject INREACH wordt met een kritische blik gekeken naar onze collecties en verzamelmethodes. Leidende gedachte is dat ook datgene wat wij niet lezen of horen, een 'archief' vormt. In het project wordt daarom samengewerkt met ervaringsdeskundigen uit verschillende gemeenschappen....

NeusWijzer – Geuratlas van de Lage Landen is een kleur- én geurrijk geïllustreerd standaardwerk waarin ons reukorgaan de absolute held is. Deze primeur geeft geur de hoofdrol in (streek)taal en cultuur, evolutie en biologie, geschiedenis en psychologie in de Lage Landen. Met vanuit het Meertens Instituut bijdragen van Inger Leemans, Sophie...

Welke rol heeft geur de afgelopen eeuwen gespeeld in onze culturen? En hoe kan ruiken helpen om het materiële en immateriële erfgoed van Europa te promoten? Odeuropa  is het eerste pan-Europese onderzoeksproject dat onderzoek doet naar ons geurverleden. 

Kapitein Broos (ca. 1821-1880) was een van de belangrijkste leiders van de Marrons in Suriname. Van hem bestaat slechts één foto, gemaakt in Suriname in 1870. Interessant genoeg duikt deze foto ruim 150 jaar later in verschillende landen en in verschillende contexten op. In dit project wordt etnografisch onderzoek gedaan...

In dit project worden de sociale interacties van melkkoeien onderzocht. Hiermee doet het project een voorstel om het perspectief van (niet-menselijke) dieren te betrekken in het vakgebied van de sociolinguïstiek.

'MAKEBELIEF: The Religious Politics of Theme Parks in the 21st century: Imagineering Religion, Heritage and National Sentiments' analyseert hoe men in landen als China, Nederland, Turkije en de Verenigde Staten de emotionele en politieke betekenis van religie en erfgoed probeert te beïnvloeden. Het gebruikt hiervoor een unieke invalshoek: religieuze themaparken.

Wij onderzoeken de interacties tussen huiskatten en de mensen waar zij mee samenleven (kat-mens-interacties). Hoe maakt een kat duidelijk dat zij iets wil? En hoe ontstaan er vaste routines tussen katten en mensen binnen een huishouden? Eén manier waarop katten om aandacht kunnen vragen is door te miauwen, maar katten...

De Nederlandse versie van dit project zal binnenkort verschijnen. Onze excuses voor het ongemak. The project, which has been awarded 1.5 million euros for five years, analyses sustainability transitions in European horticultural greenhouses in relation to mobility, particularly flows of migrant workers, the circulation of non-humans as collaborators or pests,...

De Nederlandse versie van dit project zal binnenkort verschijnen. Onze excuses voor het ongemak. Dutch pig farming practices posit urgent questions concerning animal subjectivity, animal welfare, environmental problems and precarious human and animal living and working conditions. The widespread of industrial farming as the dominant model of ‘modern’ farming shapes...

De Nederlandse versie van dit onderzoeksproject zal binnenkort verschijnen. Onze excuses voor het ongemak. To protect human and planetary health, we urgently need to reform our highly unsustainable global food system. The “food as commons” approach offers a radical revisioning of food policy through a key paradigm shift: from food...

De Nederlandse versie van dit onderzoeksproject zal binnenkort verschijnen. Onze excuses voor het ongemak. This project aims at setting up a transdisciplinary study to establish how land and water use practices are interacting with landscape scale biodiversity, water quality, and society. The project starts from current conditions and incorporates future...

Hoe kunnen we de verbindingen tussen muziek, mensen, plaatsen en gebeurtenissen van de zestiende eeuw tot heden digitaal ontsluiten? In dit onderzoeksproject ontwikkelen we onder meer een door iedereen te raadplegen database, waarmee we ons begrip van het Europese muzikale erfgoed verrijken.

In dit project wordt een game ontwikkeld waarmee middelbare scholieren en senioren leren hoe kunstmatige intelligentie werkt. Deelnemers krijgen de rol van moderator in een online discussie en kunnen daarbij de hulp inroepen van een computeralgoritme. Op die manier ontdekken ze de voor- en nadelen van kunstmatige intelligentie.

Dit onderzoeksproject brengt hedendaagse en historische burgerwetenschappelijke kennis over het botanische leven in Nederland samen. Hiermee verrijken we de gegevens over de biodiversiteit in Nederland en leren we meer over de relatie tussen mens en natuur door de jaren heen.

Traditiegetrouw geeft het Meertens Instituut elk jaar een nieuwjaarsboek uit, over een onderwerp dat centraal staat in het taal- en cultuuronderzoek. Voor 2023/2024 is dat Wat schaft de pot?, een bundeling vol historische, culturele en taalkundige inzichten over eetcultuur in Nederland: van de geschiedenis van de oliebol tot dialectspreekwoorden over...

Dit project onderzoekt hoe creatieve onderzoeks- en oplossingsmethodes kunnen worden ingezet bij grootstedelijke uitdagingen. Hierbij wordt toegewerkt naar een infrastructuur tussen vier hogescholen en acht werkveldpartners. Ook het ontwikkelen van de infrastructuur zelf en het toepasbaar maken van de methodieken wordt – op metaniveau – onderzocht, met behulp van o.a. etnologische onderzoeksbenaderingen.

De Nederlandse versie van dit onderzoeksproject zal binnenkort verschijnen. Onze excuses voor het ongemak. In the period between 1600 and 1800, food conservation techniques such as fermenting, smoking, and pickling were crucial to the globalization of trade and ensuring food supplies. Food preservation thus played an important role in the...

Het mysterie van de verdwenen ridderromans is een boek over middeleeuwse ridderverhalen en onderzoekt hoeveel ridderverhalen er verdwenen zijn sinds ze zijn opgeschreven. Een van de auteurs is Folgert Karsdorp. Vanaf 15 januari te koop! (more…)

Halfhaantje en de Hardrijder is een bundeling van de mooiste, grappigste en griezeligste volksverhalen uit Nederland en Vlaanderen. Samengesteld door Theo Meder en andere onderzoekers van het Meertens Instituut en de Rijksuniversiteit Groningen. (more…)