Nieuw in de collectie: Snippertje van eeuwenoud handgeschreven boek

Bij de bibliotheek van het Meertens Instituut worden door verzamelaars en wetenschappers (of hun nazaten) regelmatig boekcollecties aangeboden. Soms kom je in die boeken de raarste objecten tegen. Oude foto’s en brieven, een potlood, blaadjes met onleesbare aantekeningen, gedroogde bloemblaadjes en boekenleggers zijn misschien niet zo opzienbarend, maar een verdroogd biscuitje of een bankbiljet tref je niet iedere dag aan tussen de bladzijden van een boek.
De meest recente aanwinst binnen deze categorie is wel heel bijzonder: tussen de bladzijden van een boek uit de 20e eeuw zat zomaar een snippertje van een eeuwenoud handgeschreven boek.

We hebben het fragment voorgelegd aan Ed van der Vlist, conservator middeleeuwse handschriften bij de Koninklijke Bibliotheek, en volgens hem is dit stukje perkament in gebruik geweest als versteviging van een latere boekband. Het oorspronkelijke boek is dus om welke reden dan ook vernietigd, en later als vulling hergebruikt. Van der Vlist: “Het perkament is een restant van een vijftiende-eeuws handschrift. Dat kun je zien aan het schrift: een littera hybrida, zoals die vanaf het tweede kwart van de vijftiende eeuw geschreven ging worden, en die zich ontwikkelde tot het standaardschrift in onze streken.”
Van der Vlist herkent in het fragment parafrasen naar bijbelteksten uit de boeken Jesaja en Jeremia alsmede Paulus’ brief aan de Galaten. Waarschijnlijk gaat het om teksten die werden gelezen tijdens het koorgebed. Teksten die  verenigd waren in een brevier (gebedenboek), ergens aan het einde van de 15e of het begin van de 16e eeuw.

Voor het Meertens Instituut is deze vondst uniek. Het is verreweg het oudste stuk(je) in de collectie. Veel financiële waarde zal het stukje perkament overigens niet hebben. Er zijn bibliotheken die een ruime collectie oude banden bezitten waaruit bij restauraties allerlei fragmenten tevoorschijn zijn gekomen. Die komen dan vaak terecht in een schoenendoos die vervolgens wordt vergeten. Jammer, vindt Van der Vlist, want we moeten niet vergeten “dat iedere snipper toch een overblijfsel is van een object waaraan ooit veel werk en zorg is besteed; ‘membra disjecta’ zijn onze aandacht waard.”

____________________________________________________________

Foto en tekst door Diedrik van der Wal, met dank aan Petra Luijkx en Ed van der Vlist.

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (december 2013) van het Meertens Instituut. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.