Vraag van april 2014

Waarom komt het getal 7 altijd terug in sprookjes? (zeven geitjes, zeven dwergen, zevenmijlslaarzen)

Het antwoord wordt gegeven door Theo Meder, senior-onderzoeker aan het Meertens Instituut.

Het getal zeven

In sprookjes komt het getal zeven regelmatig terug, zoals de zeven geitjes, de zeven dwergen, en zevenmijlslaarzen en de zevenkoppige draak. Anderzijds zijn er ook voldoende sprookjes waarin zeven geen rol van betekenis speelt. Als je een getal zou moeten noemen dat nog prominenter voorkomt in sprookjes, dan is het wel drie: drie wensen, drie opdrachten, drie raadsels, drie broers (met de jongste en domste als held) en de driekoppige draak. Denk ook aan formules met drie woorden als “knibbel knabbel knuisje”.

Getallensymboliek

Drie en zeven zijn belangrijke getallen uit de getallensymboliek (ik laat twee en twaalf nu maar even onbesproken). Veel dingen komen in drieën. Zo delen we bijvoorbeeld de dag in drie delen op: ochtend, middag, avond. De week delen we op in zeven dagen. Vooral de christelijke religie heeft een stempel van eeuwen op onze cultuur gedrukt en daarmee op onze beleving van getallen. Zowel drie als zeven zijn in het christelijk geloof representanten van een perfecte eenheid of volledige veelheid. Het meest perfecte drietal is natuurlijk de drie-eenheid van God de Vader, God de Zoon en de Heilige Geest. In de Bijbel en het geloof wemelt het ook van de ultieme zeventallen, in positieve of in negatieve zin: zeven werken van barmhartigheid, de zeven hoofdzonden, de zeven sacramenten. Het geloof onderscheidt zeven hemelen waarbij de zevende hemel als de gelukzaligste geldt.

In sagen is zeven ook een gemarkeerd getal: er werd wel geloofd dat de zevende zoon een weerwolf was, de zevende dochter een nachtmerrie of het zevende kind een roodharige.

Als er in sprookjes sprake is van drie opdrachten, dan zijn ze altijd oplopend in moeilijkheidsgraad (en nooit andersom). Drie staat in sprookjes vaak symbool voor de perfecte reeks. Zeven staat eerder symbool voor een voltooide veelheid. Zeven mijlen zijn ‘heel ver’ en dus maak je met de zevenmijlslaarzen de grootst denkbare stappen. Zeven geitjes en zeven dwergen vormen een perfecte groep. En het Dappere Kleermakertje sloeg zeven vliegen in één klap dood, maar het volk dacht dat het zeven reuzen waren. Wat een held!

__________________________________

Ook een vraag voor het Meertens Instituut? Mail de redactie.

Dit artikel is verschenen in de digitale nieuwsbrief (april 2014) van het Meertens Instituut. Ook abonnee worden? Klik hier.

Foto van Wikipedia.nl (Papier Hier in Efteling, Thijs Kinkhorst)