Tv-serie en boek over dialecten en streektalen in Nederland

Afgelopen maandag zond de NTR de eerste aflevering uit van de tv-serie Dat is andere taal! Een serie over sprekers van dialecten en streektalen. Tegelijk met de start van de tv-serie verscheen het gelijknamige boek, geschreven door journalist Rien van den Berg en taalwetenschapper Marc van Oostendorp, werkzaam aan het Meertens Instituut.

door Mathilde Jansen

De Nederlandse dialecten zijn al jaren op hun retour. Tegelijkertijd is het dialect nog op allerlei plekken in de samenleving aanwezig. Op de televisie, in de muziek, op beleidsniveau. Al die terreinen komen voorbij in Dat is andere Taal! “Het geeft de huidige stand-van-zaken van de Nederlandse dialecten weer,” aldus Van Oostendorp, die zowel aan de totstandkoming van de tv-serie als aan het boek meewerkte.

Polder-Tilburgs

Die taalsituatie is niet heel anders dan twintig jaar geleden, weet Van Oostendorp: “Er wordt wel minder dialect gesproken, maar die ontwikkeling gaat zo langzaam dat het moeilijk is om er een vinger op te leggen. Overigens ontbreekt het in Nederland aan systematisch onderzoek naar dialectgebruik. Er worden wel onderzoeken uitgevoerd, maar die zijn zo verschillend van opzet dat je ze onderling niet kunt vergelijken. We hebben dus geen exacte cijfers van het aantal dialectsprekers in Nederland.”

Ook als je kijkt naar de dialectmuziek, zijn er de afgelopen twintig jaar niet veel nieuwe namen bijgekomen. “Wel opvallend is dat toentertijd de dialectrenaissance (opleving van het dialect, red.) nog niet was doorgedrongen in Vlaanderen, en nu wel. Dat zie je bijvoorbeeld aan de West-Vlaamse hiphopmuziek die doorspekt is van dialect. In Nederland heb je dat niet. Maar er is wel een uitzondering. Dat is wat je Polder-Tilburgs zou kunnen noemen: Tilburgse rapmuziek met een Poldernederlandse aai-klank.”

New Kids

Het dialect is dus ook bij de Nederlandse jeugd nog populair. “Maar het gaat een beetje met golven,” zegt de onderzoeker: “Soms duikt er opeens weer iets nieuws op. Neem de populariteit van de New Kids een paar jaar geleden: een Nederlandse televisieserie over een groep hangjongeren in het Noord-Brabantse Maaskantje.” Toch zijn er nog weinig jongeren die het dialect van huis uit meekrijgen. Wel is er de laatste tijd meer begrip voor een meertalige opvoeding, waarin kinderen zowel Nederlands als een lokaal dialect leren. Daarover ging de allereerste aflevering van de tv-serie (terug te zien via uitzending gemist).

In de media is met name het streektaalbeleid veel onder de aandacht geweest. “De provincies Gelderland, Drenthe en Overijssel hebben tevergeefs gepleit voor extra erkenning van de Saksische dialecten. Deze zijn al erkend volgens het Europees Handvest deel I en II, maar niet volgens deel III. En in Limburg is het afgelopen jaar geïnvesteerd in een leerstoel voor het Limburgse dialect.”

Klein Duimpje

Het concept voor Dat is andere taal! is bedacht door Rien van den Berg, legt Van Oostendorp uit. Hij liep al jarenlang rond met het idee, en kon dit uiteindelijk tot uitvoering brengen toen er een samenwerking ontstond tussen de regionale en nationale omroepen. Het boek dient als aanvulling op de serie. Het volgt voor een deel dezelfde thema’s (zoals taal en macht, taal en toekomst), maar geeft ook nog eens een overzicht van de dialecten naar regio. Bovendien is er een cd bij het boek, waarop het verhaal van Klein Duimpje wordt verteld in 14 verschillende taalvariëteiten: het Standaardnederlandse verhaal is ingesproken door Marc van Oostendorp.

Luister hier naar een trailer van de dialect-cd

Dit artikel is verschenen in de digitale nieuwsbrief (september 2012) van het Meertens Instituut. Ook abonnee worden? Klik hier.

Dat is andere taal! Elke maandag van 3 september t/m 22 oktober 2012, 19:25 uur, Ned2 – Boek en cd: Rien van den Berg en Marc van Oostendorp: Dat is andere taal! Unieboek/Het Spectrum. Het boek is hier te bestellen.