Statenvertaling van 1657 door vrijwilligers gedigitaliseerd
Vanaf heden is de transcriptie van de Statenvertaling van 1657 voor iedereen digitaal beschikbaar. Dat laat prof. dr. Nicoline van der Sijs (Meertens Instituut Amsterdam/Radboud Universiteit Nijmegen) weten. De uitgave is tot stand gebracht door een team van vrijwillige medewerkers. De transcriptie is te vinden op de website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Het is de tiende Nederlandstalige bijbel die door de Stichting Vrijwiligersnetwerk Nederlandse Taal in digitaal formaat is uitgegeven. Het Bijbeldigitaliseringsproject is hiermee voltooid, maar de vrijwilligers houden zich inmiddels bezig met andere taalprojecten.
De Statenvertaling uit 1657 is een compleet herziene uitgave van de eerste druk van de Statenvertaling, die in 1637 verscheen. Van die eerste druk is al in 2007 onder leiding van Nicoline van der Sijs een digitale editie vervaardigd. De herziene editie uit1657 was gezuiverd van talloze zetfouten die de eerste druk ontsierden. Eeuwenlang was de zogeheten ‘Corrigeerbijbel’ van 1657 hét voorbeeld voor de latere drukken van de Statenvertaling.
De gehechtheid aan de bijbelse tekst ging zo ver dat er maar liefst zestien jaar overleg nodig was voordat de Staten-Generaal in 1686 besloot dat een ontbrekend woord in Jozua 13: 2 toegevoegd mocht worden (‘Dit is ’t land dat overgebleven is: alle [grensen] der Philistijnen ende het gansche Gesuri’). In de vele volgende drukken bleef de tekst in principe ongewijzigd. Hierop zagen door de kerkenraad aangewezen correctoren nauwlettend toe.
Vele citaten uit de Statenvertaling in literaire en andere werken, tot in de 19de en zelfs tot in de 20ste eeuw, zijn gebaseerd op de tekst uit 1657. Daarom is het van groot cultuurhistorisch belang dat ook deze editie digitaal beschikbaar komt. De verschillen met de druk van 1637 betreffen in taalkundig opzicht de spelling van de bijbeltekst; inhoudelijke verschillen zijn er in de kanttekeningen, die het grootste gedeelte van het boek uitmaken.
Met de digitale editie van de Statenvertaling van 1657 is het Bijbeldigitaliseringsproject voltooid. Het vrijwilligersproject is het grootste crowdsourcing-project binnen de Nederlandse taalkunde. Met tien laatmiddeleeuwse en vroegmoderne bijbelvertalingen uit de periode 1477-1657 is binnen zes jaar een enorme hoeveelheid materiaal beschikbaar gekomen voor onderzoek naar de wording van de Nederlandse taal: een tekstcorpus van meer dan 15 miljoen woorden. In haar oratie eind maart zal Van der Sijs, hoogleraar Historische taalkunde van het Nederlands in de digitale wereld aan de Radboud Universiteit Nijmegen, de onderzoeksmogelijkheden van digitale taalcorpora demonstreren.
De ca. 100 vrijwilligers van de Stichting Vrijwiligersnetwerk Nederlandse Taalnemen inmiddels ook niet-bijbelse teksten onder handen. In het afgelopen jaar zijn ruim 30 Nederlandstalige literaire en historische teksten uit de 16de -19de eeuw getranscribeerd. Ook werken ze aan de digitalisering van gekaapte brieven, etymologische woordenboeken, dialectwoordenboeken en dialectvragenlijsten. Nicoline van der Sijs, die in 2006 opriep tot vrijwillige medewerking aan de eerste druk van de Statenvertaling: “Het enthousiasme is nog steeds verbazingwekkend groot en onderzoekers snakken naar digitale ontsluiting van nog meer historische bronnen, dus we gaan gewoon door.”
Websites:
www.dbnl.org: De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren presenteert de Statenvertaling van 1657
https://easy.dans.knaw.nl/ui/datasets/id/easy-dataset:34380: overzicht van voltooide projecten van de Stichting Vrijwilligersnetwerk
De teksten van de verschillende oude bijbels zijn tevens te vinden op twee websites van het Nederlands Bijbelgenootschap: http://www.bijbelsdigitaal.nl en http://www.biblija.net/biblija.cgi.
De tien gedigitaliseerde bijbels:
de Delftse Bijbel (Delft, 1477)
de Vorstermanbijbel (Antwerpen, 1528/1531)
de Liesveltbijbel (Antwerpen, 1542)
de Leuvense Bijbel (Leuven, 1548)
het Nieuwe Testament van Jan Utenhove (Emden, 1548)
de Biestkensbijbel (Groessen, 1560)
de Deux-Aesbijbel (Emden, 1562)
de eerste druk van de Statenvertaling (Leiden, 1637)
de Lutherse Bijbelvertaling (Amsterdam, 1648)
de gecorrigeerde uitgave van de Statenvertaling (Amsterdam, 1657)