Nieuw in de collectie: Biografie van het Gronings

Dikke biografieën hebben nogal eens het nadeel onleesbaar te zijn. De auteur heeft er zo veel mogelijk van zijn vondsten in willen stoppen en de lezer dreigt daardoor regelmatig de draad kwijt te raken. Hoe zit dat met de nieuwe dikke biografie geschreven door Siemon Reker? Het boek kan zich meten met de lijvige levensbeschrijvingen van Lodewijk van Deyssel of W.F. Hermans, maar de hoofdpersoon van Rekers boek is geen schrijver of politicus, maar een taal.

Het Gronings

De auteur was van 1984 tot 2009 streektaalfunctionaris van Groningen (dat was destijds een primeur voor Nederland) en in 2001 werd hij benoemd tot hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als zodanig heeft hij ampel onderzoek gepleegd en veel kennis opgedaan over allerlei aspecten van de Groningse streektaal. In tijdschriften en diverse boekpublicaties heeft Reker zijn kennis van het Gronings met de lezers gedeeld, en ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar in 2016 is nu deze vuistdikke biografie van het Gronings verschenen.

1001 stukken

Het boek is opgebouwd uit 998 columnachtige artikelen van Reker die elk precies een bladzijde beslaan, aangevuld met twee stukken van Harry Wubs en een overzicht van de historie van de provincie Groningen door Harm van der Veen. Het beginpunt van het Gronings wordt gesitueerd in het jaar 1200; ongeveer 600 columns gaan over de periode vóór de twintigste eeuw. In prettig leesbare stukken stipt Reker belangwekkende gebeurtenissen aan uit de geschiedenis van de taal van de provincie Groningen (het Grunnings of Grunnegs of eerder ook Groningerlands).

Diversiteit

Wie enige tijd bladert in de Biografie raakt al snel overtuigd van de diversiteit van zowel het boekwerk als het daarin beschrevene, het Gronings. Ik geef een viertal voorbeelden uit het boek. Reker gaat van start met de problematische constatering dat wat nu Gronings mag heten, eigenlijk niet goed is afgebakend. In het kader van dit boek is Reker daarin niet al te streng: ook Oudfries en Middelnederduits neemt hij mee (nummer 0001). 

Hij bespreekt de rijmende woorden in een rijmende geschiedenisles uit 1678. Het woord klaer rijmt op darna, dus ook toen al was de r na bepaalde klinkers blijkbaar nauwelijks te horen, schrijft Reker (nummer 0333). Volgens de criticus Herman Poort draaide het in toneelstukken in het Groningse dialect vooral om de koppige en bekrompen boer. Het paradepaardje van het Gronings drama was naar zijn mening het blijspel Berendje Niksnut van mevrouw Melles-van der Meulen uit 1926 (nummer 0666). Het laatste artikel gaat over de voornamen van kinderen. Op dat punt is er in de laatste honderd jaar veel veranderd, veel meer dan in de periode 1814-1914, concludeert Reker (nummer 1000).

Duizend miniatuurtjes

In duizend miniatuurtjes schetst Reker een beeld van een taal met de bijbehorende woordenschat, klanken en zinsconstructies. Ook heeft hij veel aandacht voor de emancipatie van de taal en haar voorvechters; de carrière van iemand als K. ter Laan wordt uitgebreid beschreven. "Als het goed is, rijzen uit al deze kleine, pointillistische stippen zekere beelden op omtrent het leven van het Gronings," schrijft Reker. Dat is beslist het geval in deze prettig leesbare en prachtig vormgegeven biografie.

 

Biografie van het Gronings

ISBN: 978-90-77989-84-5

Auteur: Siemon Reker

_______________________________________________________________

Een bijdrage van Diedrik van der Wal

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (april 2016) van het Meertens Instituut. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.