Uitgebreide Kaartenbank in een nieuw jasje

Begin april is een vernieuwde en aangevulde versie van de Kaartenbank van het Meertens Instituut de lucht in gegaan. De Kaartenbank biedt een uitgebreid overzicht van gepubliceerde en ongepubliceerde dialectkaarten en etnologische kaarten van de Lage Landen.

door Nicoline van der Sijs

De vernieuwde website bevat een index met ruim 30.000 titels van kaarten waarop taal- of cultuurverschijnselen in de Lage Landen zijn getekend. Bijna alle titels, in totaal 28.647, zijn voorzien van een scan van de oorspronkelijke kaart. De eerste versie van de website, die in januari 2014 is gelanceerd, bevatte ongeveer 15.000 scans, waarvan de resolutie bovendien erg laag was.

Van regio tot Europa

Op de Kaartenbank staan onder andere alle kaarten die in de loop van de tijd onder auspiciën van het Meertens Instituut zijn gemaakt. Het gaat dan om kaarten die in diverse grote taalatlassen en een volkskundeatlas zijn gepubliceerd, evenals circa vierduizend ongepubliceerde kaarten uit het Meertens-archief. Daarnaast bevat de Kaartenbank een groot aantal kaarten die her en der in tijdschriften en bijzondere publicaties zijn verschenen.

De toevoegingen in april 2016 betreffen onder andere alle ruim 2400 kaarten uit de zestien delen van de Reeks Nederlandse Dialecten (RND), alle 9000 kaarten uit de grote regionale dialectwoordenboeken (Woordenboek van de Brabantse, Limburgse, Vlaamse, Gelderse dialecten), en enkele honderden kaarten van de Atlas Linguarum Europae, een meerdelige Europese taalatlas die sinds 1983 onregelmatig verschijnt.

Verdwenen en nieuwe woorden

Sommige kaarten betreffen de verbreiding van een verschijnsel over een heel kleine regio van het Nederlandstalige gebied. Andere kaarten tonen de Nederlandse verschijnselen als onderdeel van een groter geheel. Zo staat op de afbeelding hiernaast de verbreiding van het woord Pasen over Nederland en westelijk Duitsland, tegenover Ostern in het meer oostelijke Duits en het Engelse eastern, dat dezelfde herkomst heeft. Er zijn kaarten waarop inmiddels verdwenen verschijnselen zijn getekend, zoals de namen voor een ‘wagenmaker’, en er zijn kaarten van recente datum, zoals de ‘spotnamen voor de neus’ in het Limburgs.

Ook de zoekfunctionaliteiten van de Kaartenbank zijn in april 2016 verbeterd en uitgebreid. Het is nu mogelijk te zoeken op onderwerp, auteur, bron, kaartsoort, gebied en jaar, of een combinatie van deze gegevens. De resultaten kan men alfabetisch of chronologisch sorteren en inperken.

Over de Kaartenbank

De Kaartenbank vormt het uitgebreidste overzicht van taal- en cultuurkaarten die zijn getekend van het Nederlandse taalgebied. Hij is bedoeld voor geïnteresseerden en als bibliografische onderzoekstool. Via de Kaartenbank kan men gemakkelijk vinden of een bepaald verschijnsel is gekarteerd. Bovendien kan men verschillende kaarten met elkaar vergelijken – bijvoorbeeld van hetzelfde verschijnsel uit verschillende perioden of in verschillende gebieden.

De scans kunnen en mogen van de website worden gedownload; bij gebruik in een publicatie moet uiteraard de bron worden vermeld. Als u nog vragen heeft over de Kaartenbank, kunt u die stellen aan projectleider Nicoline van der Sijs.

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (april 2016) van het Meertens Instituut. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.