Maart 2019: Wat is culturele Artificiële Intelligentie?

Wat is culturele Artificiële Intelligentie?

de vraag wordt beantwoord door Antal van den Bosch, taalkundige en directeur van het Meertens Instituut

De wereld is veranderd door de digitale computer, en we staan nog maar aan het begin van de grote veranderingen die deze machine in gang zet. Het verschil met alle machines uit het verleden is dat de computer niet voor één doel is gebouwd, maar voor alle mogelijke doelen. Die doelen kunnen groots zijn en klein, wetenschappelijk, economisch, sociaal. Op al die vlakken zijn al schokkende vooruitgangen geboekt.

Data-gedreven

Deze vooruitgangen zijn gedreven door technologisch positivisme – het kan, dus we maken het. Dat heeft ons al veel progressie opgeleverd. Maar met deze progressie ontwikkelen zich ook nieuwe problemen. Onze worsteling om om te gaan met fake news, polarisatie op sociale media, en controle op privacy in een data-gedreven wereld laat zien hoe hard de geesteswetenschappen nodig zijn als integraal onderdeel van de ontwikkeling van nieuwe technologie, zoals kunstmatige intelligentie.

Besef van ethische en culturele waarden, gevoel voor diversiteit en inclusiviteit, besef van alle betekenisvolle variatie in talen en taalgebruik dient een vaste plaats te krijgen in alle technische ontwikkelingen. Grote bedrijven als Facebook hebben een fundamentele achterstand opgelopen die ze niet lijken te willen of kunnen inhalen, ondanks dat de problematiek langzaam erkend wordt. Er is een rol voor de ongebonden wetenschap om deze kwesties aan de orde te stellen en om oplossingen aan te dragen.

Nep of echt

Kunstmatige intelligentie, AI, moet gevoelig worden voor cultuur; we hebben ‘culturele AI’ nodig. Het is nodig om te weten wanneer en te begrijpen waarom taalgebruik over kan komen als ongepast. We willen begrijpen waarom sommige verhalen, nep of echt, ‘viraal’ kunnen gaan in de internetecologie. We willen nep van echt kunnen onderscheiden. Wanneer de computer personen kan profileren aan de hand van wat ze schrijven, dan moet die informatie niet duistere handelswaar worden, maar dient er transparantie te zijn.

Toepassingen en nieuwe ontwikkelingen dienen ethisch getoetst te worden. Basisprincipes zijn nodig die de autonomie van algoritmes en robots inkaderen. Sommige van deze principes zouden glasharde verboden moeten zijn, zoals een verbod op autonome kunstmatig intelligente wapens.

Digital Humanities

Binnen het KNAW Humanities Cluster werken we aan nieuwe kennis en methoden op het vlak van culturele AI, op het gebied van fake news en memes, profilering van auteurs via computationele stylometrie, en het analyseren van grote hoeveelheden teksten op verschillen in perceptie, waardering, genre, en gender. Veel van dit onderzoek is niet computationeel, maar dat is ook helemaal niet nodig; de uitkomsten ervan moeten geïntegreerd worden in de ontwikkeling van alle AI-systemen waarin talige communicatie en culturele aspecten een rol spelen.

'Culturele AI' is in zekere zin een omdraaiing van ‘Digital Humanities’. De geesteswetenschappen is geavanceerde digitale methoden aan het omarmen, maar diezelfde digitale methoden hebben de geesteswetenschappelijke inzichten hard nodig om te evolueren.

Foto:  Flickr, Archigeek via CC BY-NC-ND 2.0

Dit artikel is verschenen in de nieuwsbrief (maart 2019) van het Meertens Instituut. Heeft u een vraag voor het instituut, stuur dan een mail aan de redactie. Ook interesse in de nieuwsbrief? Klik hier voor meer informatie.