December 2019: Hoe vieren geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen Sinterklaas?

Hoe vieren geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen Sinterklaas?

door Nicoline van der Sijs

Half november zijn de resultaten bekendgemaakt van het wereldwijde onderzoek dat het Meertens Instituut en de Taalunie hebben uitgevoerd naar het behoud van de Nederlandse taal en cultuur onder geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen. Uit het onderzoek kwam naar voren dat Nederlanders en Vlamingen die naar een ander land emigreren, blijven vasthouden aan de Nederlandse taal en cultuur. Dat is opvallend, omdat uit eerder onderzoek was gebleken dat Nederlanders en Vlamingen die in de twintigste eeuw vertrokken naar andere continenten, juist vaak hun taal snel opgaven.

Een van de vragen was welke Nederlandse of Vlaamse feestdagen emigranten blijven vieren in hun nieuwe vestigingsland. Uit de antwoorden bleek dat Sinterklaas alle andere feestdagen slaat, zelfs Koningsdag. Een van de deelnemers aan het onderzoek vertelt: ‘Ik heb heel hard geprobeerd om onze kinderen Nederlandstalig te maken. Helaas geen success. Behalve Sinterklaas vieren!’

Sinterklaas wordt natuurlijk gevierd in gezinsverband, zeker door emigranten met kinderen of kleinkinderen, maar ook veel via Nederlandse of Vlaamse clubs of Koffieclubs. Ook de Nederlandse scholen in het buitenland houden de o zo Nederlandse traditie van Sinterklaas stand. Sommige emigranten doen hun best de Nederlandse Sinterklaastraditie te verbreiden, maar dat heeft niet altijd met succes; zo meldt een deelneemster: ‘5 December probeer ik altijd een kadootje van mijn man te ontworstelen (tot heden toe niet gelukt :-)).’

Voor migranten die geïsoleerd wonen en geen Nederlandse of Vlaamse club of gemeenschap in de buurt hebben, is het lastig. Zo schrijft een deelnemer:

‘Het is soms heel eenzaam om zo je best te doen om iets van de Nederlandse cultuur door te geven. Bijvoorbeeld Sinterklaas vieren in een land waar dat niet bestaat; je moet alles zelf opzetten, in je eentje de liedjes zingen bij de schoorsteen met kinderen die je met grote ogen aankijken… Op school werden ze vreemd aangekeken op deze traditie, en dan toch maar doorgaan. De middelste zoon heeft geloofd tot 12 jaar!’

Hoe wordt Sinterklaas gevierd?

De meerderheid van de geëmigreerden zingt Nederlandse sinterklaasliedjes: ‘Mijn dochters zingen nog steeds heel braaf met hun schoen klaar Sinterklaas kapoentje.’ Ook lezen ze Sinterklaasboekjes, kijken ze naar de film Het paard van Sinterklaas, en sommigen kijken via internet en online kranten naar de intocht van Sinterklaas en naar het Sinterklaasjournaal.

En dan zijn daar natuurlijk de typische Sinterklaaslekkernijen, die, ook in het buitenland, onlosmakelijk met de verjaardag van de Goedheiligman zijn verbonden. De meeste emigranten vermelden dat ze sinterklaasgebak, sinterklaasletters of sinterklaassnoep eten, in de vorm van pepernoten, kruidnoten, taaitaai (‘tai tai’), marsepein, chocoladeletters, ‘stroogoed’, speculaas, speculoos of ‘speculates’ en ‘kikkers en muizen’.

Het is niet altijd eenvoudig om aan die lekkernijen te komen: sommigen maken ze zelf aan de hand van oude recepten, en delen die recepten met andere emigranten via Facebookgroepen, anderen bestellen ze via internet bij Heimweewinkel, VanderVeen’s The Dutch Store, Dutch Expat Shop of Stroopwafelworld.com, en nog weer anderen schakelen hun Nederlandse familie in: ‘Ouders sturen elk jaar een sinterklaaspakket op uit Nederland’, ‘familie stuurt marsepein en chocolade letters met sinterklaas’, ‘jaarlijks noodpakket van mijn broer met Sinterklaas’.

Aanpassingen van het Sinterklaasfeest

Natuurlijk verandert er in het buitenland het nodige aan het Sinterklaasfeest, net zoals dat trouwens in Nederland en Vlaanderen het geval is. Zo merkt een deelnemer uit Grand Rapids, Michigan op dat daar Sinterklaas wordt gevierd, maar het is ‘een heel ander soort kinderfeest geworden’. In Suriname is Sinterklaas omgedoopt tot ‘Kinderdag’. Een Australische schrijft: ‘we houden Sinterklaas maar we vieren het tweede kerstdag als Sinta.’ Uit de oproep van het Canadese Dutch Network blijken enkele bijzonderheden van het Sinterklaasfeest overzee:

‘Nieuwsgierig naar het eten dat we verkopen tijdens het Sinterklaasfeest? Er zullen kroketten, puddingbroodjes, bitterballen en nog veel meer lekkere dingen verkocht worden! Poffertjes kunnen helaas alleen geserveerd worden indien er genoeg vrijwilligers zijn!’

De genoemde lekkernijen – broodje kroket, puddingbroodjes, bitterballen en poffertjes – zijn allemaal typisch Nederlands, maar in Nederland en Vlaanderen associëren we deze niet met Sinterklaas.

Uit vragen in Facebookgroepen blijkt dat tweede of derde generatie geëmigreerde Nederlanders de Sinterklaastraditie graag in ere willen houden, maar niet precies weten hoe dat moet. Zo schreef iemand vlak voor 5 december:

‘I was the only member of my family born in Australia. My parents didn't continue the Sinterklaas tradition. Now I have my first Grandchild and my Daughter and son in law would like to start it again. I have the knopen what are all the other things I need to do?’

Uit het bijgevoegde plaatje blijkt dat de schrijfster met knopen doelt op klompen, nodig om hooi en wortels voor het paard van Sinterklaas in te doen. De vraag leidde tot veel positieve bijval en tips. Een van de reacties luidde:

‘Lovely! I am also continuing the tradition. My dad was born there. I am celebrating this year with my one year old and 4 year old. They get a chocolate letter of their initial. I look for something Dutch or go to a Dutch store for candy or peppernotten. Last year they got a Nijnte (English version is the cartoon Miffy) book and rattle (baby was a few days old last year). This year I found a wooden windmill toy to go with their train set. They will also get an orange in their klompen.’

De Sinterklaastraditie wordt dus doorgegeven, met eigen toevoegingen, ook door emigranten die inmiddels de Nederlandse taal hebben losgelaten en zijn overgestapt op het Engels.

Vervolg op het onderzoek

Emigranten bleken niet alleen vragen te hebben over hoe ze tradities als het Sinterklaasfeest in stand kunnen houden, maar ook over hoe ze hun kinderen het best tweetalig kunnen opvoeden, hoe ze op de hoogte kunnen blijven van nieuwe Nederlandstalige literatuur, films en culturele ontwikkelingen. De belangrijkste aanbeveling van de pilot ‘Vertrokken Nederlands’ is dan ook om te onderzoeken of het mogelijk is een digitaal of fysiek informatiecentrum over de Nederlandse taal, cultuur en onderwijs op te zetten ten behoeve van geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen. Zo’n informatiecentrum kan een samenwerkingsverband zijn tussen instellingen als de Taalunie, de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN), de Stichting NOB voor het Nederlandse onderwijs wereldwijd en consulaten.

Instellingen of personen die belangstelling hebben om mee te werken aan of mee te denken over een dergelijk informatiecentrum kunnen zich melden bij projectleider Nicoline van der Sijs. Ze worden dan uitgenodigd voor een discussiebijeenkomst begin 2020.

 

Meer lezen?

Een kort verslag met een link naar het volledige onderzoeksrapport ‘Vertrokken Nederlands’ lees je op Neerlandistiek.