Een team van internationale onderzoekers, geleid en gefinancierd door de Universiteit van Wolverhampton, onderzoekt hoe waarschijnlijk het is dat mensen COVID-19-gerelateerde nieuwsverhalen geloven. In Nederland zijn het Meertens Instituut en de Vrije Universiteit te Amsterdam betrokken bij het onderzoeksproject, dat de naam TRUTH draagt. De onderzoekers meten de nepnieuwsgevoeligheid met een online enquête, die deelnemers vragen stelt over hun online gedrag tijdens de coronacrisis en hun gevoeligheid voor samenzweringstheorieën. In een bijbehorende quiz kunnen deelnemers de plausibiliteit van COVID-19-gerelateerde nieuwsverhalen beoordelen. De Fake Corona News-enquête staat sinds deze week online en wordt aangeboden in het Nederlands en in het Engels.
Vragen die deelnemers kunnen verwachten zijn bijvoorbeeld: “Hoe is uw online activiteit tijdens de crisis veranderd? Hoe wantrouwend bent u tegenover autoriteiten? Is het COVID-19-virus ontwikkeld om ervoor te zorgen dat ouderen overlijden om zo geld te besparen op pensioenen?”
De enquête is anoniem en staat open voor iedereen, niet alleen voor Britse en Nederlandse staatsburgers. Deelnemers krijgen na het doorlopen van de enquête een 'Conspiracy Mentality'-score, evenals advies over hoe ze zichzelf kunnen beschermen tegen nepnieuws over corona.
De Nederlandstalige enquête staat hier.
Overheden adviseren
Met de onderzoeksgegevens wil het Engels-Nederlandse TRUTH-onderzoeksteam overheden adviseren over het gedrag rondom nepnieuws en desinformatie. Het hoopt daarmee de Britse en Nederlandse regering te ondersteunen bij het implementeren van meer specifieke, gedetailleerde reacties op desinformatiecampagnes. Het team van negen bestaat uit psychologen, informatica-experts, linguïsten en narratologen. Hoewel er reeds enkele bestaande onderzoeksprojecten zijn die naar desinformatie tijdens de crisis kijken, heeft dit project een internationale focus.
Het tweede doel van het project is het genereren van gegevens voor vergelijkende analyse van culturen over de hele wereld. De Fake Corona News-enquête is ontworpen om te begrijpen hoe naties en culturen op verschillende manieren reageren op nieuwsverhalen over COVID-19. Het team analyseert ook hoe factoren zoals leeftijd, geslacht en locatie de reacties van mensen op COVID-gerelateerde desinformatie beïnvloeden.
Psychologische redenen voor reactie op nepnieuws
Projectleider professor Sebastian Groes van de Universiteit van Wolverhampton: "Het probleem van nepnieuws tijdens de crisis is enorm, vooral tijdens de lockdown. Mensen brengen meer tijd online door en de hoeveelheid desinformatie over de coronacrisis is enorm toegenomen. Mensen willen begrijpen wat er met hun leven gebeurt, en hebben behoefte aan controle, die nepnieuws en complottheorieën beloven te geven. Nepnieuws heeft het potentieel om het leven van mensen in gevaar te brengen. Door in kaart te brengen en te analyseren hoe mensen reageren op nepnieuws, proberen de onderzoekers in dit team de psychologische redenen te begrijpen achter de betrokkenheid van mensen bij nieuws."
Jan-Willem van Prooijen, UHD psychologie aan de Vrije Universiteit en een expert in complottheorieën, met een interesse in de vraag of de huidige crisis mensen meer ontvankelijk maakt voor dit soort ideeën: “Het lijkt van alle tijden en culturen te zijn dat complottheorieën opbloeien in tijden van crisis. We begrijpen niet goed waarom precies. Complottheorieën lijken ongewenst gedrag te motiveren, en daarom is het belangrijk om te weten waarom mensen zo open staan voor complotten in ongewisse tijden.”
Teamlid Theo Meder, hoogleraar Volksverhaal en vertelcultuur en onderzoeker aan het Meertens Instituut, vult al sinds het begin van de uitbraak de Nederlandse Volksverhalenbank aan met moppen, memes, nepnieuws, complottheorieën en broodjeaapverhalen rondom het coronavirus. Sinds de eerste updates van eind maart telt de Volksverhalenbank inmiddels ruim 600 corona-items. Deze zijn nu makkelijk te vinden in de
coronatentoonstelling.
Het TRUTH-onderzoeksteam
– Antal van den Bosch (Meertens Instituut, Amsterdam): projectleider, hoogleraar taal- en spraaktechnologie
– Theo Meder (Meertens Instituut, Nederland): hoogleraar volksverhalen en moderne sagen
– Jan-Willem van Prooijen (Vrije Universiteit, Amsterdam): universitair hoofddocent psychologie, expert in complottheorieën
– Sebastian Groes (Wolverhampton): projectleider, hoogleraar Engelse literatuur
– Mike Thelwall (Wolverhampton): hoogleraar data science
– Denise Doyle (Wolverhampton): lector in digitale media
– Debbie Orpin (Wolverhampton): docent taalkunde
– Tom Mercer (Wolverhampton): hoofddocent psychologie
– Olivia White (Wolverhampton): TRUTH Project Coördinator
