Mei 2020: Wat gebeurt er momenteel met de audiocollectie van het Meertens Instituut?

Het Meertens Instituut bezit een omvangrijke audiocollectie van in totaal meer dan 6000 uur. Het gaat in de opnames vooral om dialecten, verhalen en liederen. Via de Nederlandse Dialectenbank en de Liederenbank is 1000 uur online beschikbaar, maar wat wordt er gedaan met de rest van de collectie?

door Douwe Zeldenrust

De oudste opname gemaakt door het Meertens Instituut staat op een wasrol en dateert uit 1931. Daarna volgden allerlei andere audiodragers zoals glasplaten, draadspoelen en cassettebandjes. De audiodragers zijn door audiotechnicus Kees Grijpink gerestaureerd en gedigitaliseerd volgens de normen van Digitaal Erfgoed Nederland. Toen in 2018 alle 54 audiocollecties waren gedigitaliseerd is Kees met pensioen gegaan, nadat hij 20 jaar aan de collecties had gewerkt. In die periode, van 1998 tot 2018, lag de focus op het restaureren en het digitaliseren. Het werk aan de collecties is echter nog niet af: de volgende stap is om de collecties conform de eisen van de KNAW ‘vindbaar’, ‘toegankelijk’, ‘praktisch’ en ‘herbruikbaar’ beschikbaar te stellen.

In dat kader is een nieuw project gestart, met als naam: Curatie van de Audiocollecties van het Meertens Instituut (CAMI). Daarin wordt onder andere de relatie tussen de audiocollecties en de papieren collecties of de andere digitale collecties uitgezocht. Ook zullen de juiste licenties en de juridische beperkingen (zoals restricties betreffende de recent ingevoerde AVG) worden meegenomen. Zo zal gewerkt worden aan het ‘vindbaar’ maken van de audiocollecties. In eerste instantie zullen drie verschillende collecties onder handen genomen worden. 

Geheime taal

Het doel van de curatie is om de collecties beter beschikbaar te maken voor onderzoek. Daarnaast biedt het project de mogelijkheid om in een latere fase de Dialectenbank uit te bereiden, zodat ook het grote publiek kennis kan nemen van de bijzondere opnames. De audiocollecties zijn niet alleen uniek, ze zijn ook zeer divers. Van een interview met de beroemde bokser Bep van Klaveren en opnames van Nederlandse emigranten in Amerika tot een geheime taal die werd gesproken in IJmuiden.

Die IJmuidense geheime taal staat ook bekend als ‘Moegdreek Taarpen’ of ‘Omgekeerd Praten’. Het is een omkeertaal waarbij je in principe delen van het woord omdraait, en de volgorde van die delen in stand houdt. Boot wordt toob. Het werd vloeiend gesproken door jongeren, maar ook door volwassenen, zoals de mannen van de sleepboten als die met elkaar nieuwtjes uitwisselden die de concurrent niet weten mocht. Ook in de vishal en op het voetbalveld werd de eigen taal graag en goed gesproken. De collectie ‘Moegdreek Taarpen’ beslaat diverse gesprekken en een opname van de wereldomroep waarin het voormalig hoofd van de afdeling dialectologie van het Meertens Instituut, Jo Daan, vertelt over het fenomeen. Naar verwachting zal deze collectie in 2021 aan de beurt komen voor curatie.

Foto's: 1. Veldwerk van het Meertens Instituut in Urk (1931), door Meertens Instituut; 2. Draadrecorder en draadspoel van het Meertens Instituut, door Elise ’t Hart.

Meer informatie

De curatie zal worden uitgevoerd door de afdeling Digitaal Databeheer van het Huygens ING. Voor meer informatie over de collecties van het Meertens Instituut en het project CAMI kunt u contact opnemen met Douwe Zeldenrust, Manager Collecties en Senior Research Data Manager: douwe.zeldenrust@huygens.knaw.nl.

Voor een overzicht van de audiocollecties ga naar: http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/collecties/audiocollecties.

Meer lezen over de audiodigitalisering bij het Meertens Instituut: /?p=145612.