De soundtrack van onze geschiedenis: onderzoeksproject Polifonia duikt in het muzikale erfgoed van Europa

Polifonia, een nieuw onderzoeksproject dat met drie miljoen euro wordt gefinancierd door het Horizon 2020-programma van de EU, zal in de komende veertig maanden de – soms nieuw te ontdekken – verbanden tussen muziek, mensen, plaatsen en evenementen van de zestiende eeuw tot de moderne tijd onderzoeken. De uitkomsten van Polifonia worden vastgelegd in een voor iedereen toegankelijke online database, waarmee ook niet eerder met elkaar verbonden catalogi aan elkaar gekoppeld worden. De uitkomsten zullen ons begrip van het Europese muzikale erfgoed vergroten. Het Meertens Instituut is een van de partners in dit internationale onderzoeksproject.

“Polifonia zal kunstmatige-intelligentietools ontwikkelen om door enorme hoeveelheden geluid en tekst in verschillende talen te navigeren”, legt Valentina Presutti, projectcoördinator van Polifonia en hoogleraar Computerwetenschappen aan de Universiteit van Bologna, uit, “om te begrijpen hoe muziek veranderde en reageerde op het sociale en politieke milieu in de afgelopen zes eeuwen.”

Wijlen Louis P. Grijp, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en onderzoeker musicologie aan het Meertens Instituut, heeft aanwijzingen gevonden dat aan het eind van de zeventiende eeuw populaire muziek in de Republiek beïnvloed werd door Franse opera uit dezelfde periode. Verrassend genoeg waren de twee landen in die periode in oorlog, wat aantoont dat ondanks schijnbare muren en grenzen muzikale verbindingen tussen mensen tot stand kunnen worden gebracht. Hoeveel analoge gevallen zouden er kunnen zijn? Zijn er overeenkomsten met betrekking tot hun culturele, politieke of artistieke context? Momenteel is het moeilijk om dit soort vragen te beantwoorden, omdat musicologen voornamelijk werken aan gedistribueerde, niet-verbonden catalogi.

Polifonia zal een enorme bron van informatie creëren, die via een webportaal voor iedereen – wetenschappers, artiesten, muziekliefhebbers, mensen die in de creatieve sector werken – toegankelijk gemaakt zal worden, om deze verschijnselen systematisch te ontdekken. Hierdoor zullen we de evolutie van muziekgenres beter leren begrijpen: hoe hebben zij zich in tijd en ruimte ontwikkeld als gevolg van de relaties tussen muziek en de samenleving, als het ware als de soundtracks van revoluties, emancipatie, oorlogen of zelfs pandemieën. Met de ontdekkingstools die dit project ontwikkelt, kan, bijvoorbeeld, de muziekindustrie in haar enorme catalogi onverwachte verbanden vinden tussen ogenschijnlijk niet-gerelateerde muziek, wat mogelijk nieuwe manieren zal onthullen om muziek te classificeren buiten de gebruikelijke labels (genre, artiest, jaar).

Het Polifonia-consortium is een interdisciplinair team van gepassioneerde onderzoekers en muziekliefhebbers, waaronder computerwetenschappers, antropologen, etnomusicologen, muziekhistorici, taalkundigen, muziekerfgoed-archivarissen, -catalogiseerders en -beheerders, en creatieve professionals.

Beeld: portret van Signora Lorenzi, harpiste, ca. 1900 – 1910, collectie Lorenzi-muzikanten – ICCD