Wetsherziening dubbele achternamen

Binnenkort wordt het een stuk eenvoudiger om met een dubbele naam geregistreerd te worden. Mogen ouders sinds 1998 één van beide familienamen kiezen voor hun kinderen, momenteel wordt er een wetsherziening voorbereid, die het mogelijk maakt dat zij een combinatie van hun namen aan de kinderen doorgeven. Dat is meer in de lijn van het gelijkheidsbeginsel van man en vrouw en het voorziet in de behoefte om in de achternaamgeving de eenheid van het gezin en de band met beide families tot uitdrukking te brengen.

Meer leest u hieronder in de blog van naamdeskundige Leendert Brouwer.

Van de dubbele naam van een oorlogsheld naar de achternaamkeuze van moderne ouders

– Leendert Brouwer

Erik Hazelhoff Roelfzema heeft zijn belevenissen als Engelandvaarder beschreven in zijn boek Soldaat van Oranje en mede door de verfilming ervan wordt hij wellicht als dé Nederlandse oorlogsheld beschouwd. Hij komt met zijn dubbele naam uit een familie die is opgenomen in het Nederland's Patriciaat (NP). In aflevering 30, bladzijde 259-263, van het zogenaamde 'Blauwe Boekje' is de stamboom van de familie Hazelhoff Roelfzema gepubliceerd. De dubbele familienaam is aangenomen door Berent Hazelhoff Roelfzema (Groningen 1775-Berezina 1812?), die zodoende de achternaam van zijn grootmoeder Beelken Haselhof vóór de achternaam Roelfsema van zijn vader schoof. Zie ook de familienaam Hazelhoff Roelfzema in de Nederlandse Familienamenbank.

Het samenstellen van dubbele namen was in de negentiende eeuw een gebruik geworden bij de maatschappelijke bovenlaag. Ook na de invoering van de burgerlijke stand zijn er nog vele dubbele namen gevormd. Daar is vervolgens van overheidswege via het naamrecht paal en perk aan gesteld door te bepalen dat er nog slechts dubbele namen konden ontstaan door naamswijziging bij Koninklijk Besluit, waarvoor slechts toestemming werd verleend als de toegevoegde naam anders in de familie zou uitsterven. Tot op heden kan men volgens deze procedure een dubbele naam verkrijgen.

Van 8 februari tot 22 maart werd het 'Wetsvoorstel dubbele achternaam' op de website Overheid.nl voor internetconsultatie beschikbaar gesteld, waarop 182 belangstellenden gereageerd hebben.

Men kon vijf vragen beantwoorden:

1. Hoe kijkt u aan tegen de verruiming van de keuzemogelijkheden voor achternamen?

2. Welke voordelen ziet u aan een dubbele achternaam en welke nadelen?

3. In het voorstel worden al bestaande dubbele (of meervoudige) achternamen als één geheel behandeld. Wat vindt u daarvan?

4. Is het wetsvoorstel correct en compleet?

5. Welke problemen kan dit voorstel in de praktijk opleveren?

Vrijwel unaniem wordt de herziening toegejuicht. De meeste respondenten pleiten er bovendien voor, dat de mogelijkheid om kinderen een dubbele naam mee te geven met terugwerkende kracht wordt ingesteld, zodat ook zij er nog gebruik van kunnen maken bij de naamgeving van hun kinderen. Hoewel het nogal een drastische ingreep van het naamrecht betreft met vergaande consequenties, heeft slechts een enkeling er langs deze weg kritisch naar gekeken. Het heeft er ondanks vraag 3 met betrekking tot de al bestaande dubbele namen alle schijn van dat daarmee nauwelijks rekening mee wordt gehouden. De meningen zijn verdeeld over het respecteren van de bestaande dubbele naam als eenheid. Een reeks van vier namen voor de kinderen van twee echtelieden die beiden reeds een dubbele naam hebben, wordt onwenselijk gevonden en de mening dat bestaande dubbele namen eveneens opsplitsbaar moeten of mogen zijn, wordt derhalve in een aantal antwoorden gedeeld. Het wetsvoorstel houdt immers in dat toekomstige ouders, die op basis van deze wetsherziening een dubbele naam zijn toebedeeld voor hún kinderen een keuze moeten maken, zodat dan alsnog één of twee namen afvallen.

De herziening wordt zeker welwillend tegemoet gezien door Nederlanders van Spaanse of Portugese herkomst. Het dubbele achternaamsysteem dat in deze culturen wordt gehanteerd verbindt immers al de naam van de vader met die van de moeder. In de volgende generatie vallen de namen van de grootmoeders echter af. Dat is niet het geval bij onze genaturaliseerde Spanjaarden; hun dubbele achternaam ligt in Nederland vast en wordt als zodanig in zijn geheel aan de kinderen doorgegeven. Dat betekent echter ook dat volgens het wetsvoorstel een kind van twee Spaanse ouders een reeks van vier namen krijgt in plaats van de gewenste twee namen volgens het Iberische stramien.

Een andere complicatie waar kennelijk aan voorbijgegaan wordt, is dat consequente navolging van het wetsvoorstel in strijd is met een ander principe van het naamrecht. In artikel 1, lid 2 van het 'Besluit geslachtsnaamswijziging' is bepaald dat een nieuw gecreëerde geslachtsnaam een naam is die nog niet in Nederland voorkomt. Deze bepaling is opgenomen om te voorkomen dat men met een nieuw verkozen naam de suggestie zou kunnen wekken om bij een al bestaande familie met deze naam te horen. Het is niet te vermijden dat de wetsherziening ertoe leidt dat nieuwe combinaties van familienamen gelijk zijn aan al bestaande dubbele namen, die dankzij dit artikel bescherming genieten. Bovendien is te voorzien dat er in de nabije toekomst een aantal kinderen bijvoorbeeld de familienaam Jansen van den Berg draagt, omdat Jansen en Van den Berg nu eenmaal veel voorkomende namen zijn, maar die geen familie van elkaar zijn. Tegelijk is er al een familie Jansen van den Berg die deze naam als een eenheid mag/moet beschouwen. Uit telgen van deze familie spruit derhalve kroost voort met mogelijk drie of vier achternamen. Jansen van den Berg Jansen of Jansen van den Berg van den Berg hoeft niet uitgesloten te worden.

Kortom, het is begrijpelijk dat aanstaande ouders enthousiast zijn over de nieuwe keuzemogelijkheid en dat ouders die er ook graag gebruik van gemaakt zouden hebben dit alsnog ook voor hen bewerkstelligd zouden zien, maar er mag toch niet zo gemakkelijk over de haken en ogen heen gestapt worden die verder reiken dan henzelf. Natuurlijk is het supergaaf om je kind beide achternamen mee te kunnen geven, maar sta er wel bij stil dat je kind later evengoed moet kiezen, en wel uit nog meer namen.

Besluit geslachtsnaamswijziging

Artikel 1, lid 2

De wijziging op grond van het eerste lid, onder a, b of c, geschiedt bij voorkeur door omzetting van enkele letters of door toevoeging van een voor- of achtervoegsel; is dat niet mogelijk, dan geschiedt wijziging door het kiezen van een andere geslachtsnaam. De andere geslachtsnaam is die van een ouder of een geslachtsnaam die nog niet in Nederland voorkomt en die Nederlands klinkt. Wijziging geschiedt niet door toevoeging van een naam.

Beeld: Flickr.com, Soldaat van Oranje door Gerard Stolk (CC BY-NC 2.0)