April 2023: Kaas=NL? in de Volkskrant
Wie Nederland zegt, zegt al eeuwenlang kaas. De onderzoeksgroep NL-Lab van het Meertens Instituut en Huygens Instituut onderzoekt Nederlandse cultuur en identiteit, en heeft recent een boek uitgebracht waarin de vraag wordt beantwoord: Hoe maakt kaas Nederland? De Volkskrant ligt vier opvallende observaties uit.
1. Kaas geler maken
Kaas wordt gezien als typisch Nederlands, maar om de blekere winterkaas een aantrekkelijker uiterlijk te geven, werd Edammer kaas sinds de 17e eeuw bijgekleurd met anatto, vertelt Marieke Hendriksen, interim-hoofd van NL-Lab. Anatto werd gewonnen uit zaden van de orleaanboom, die in Suriname groeit, niet zo Hollands dus. Kaas als Nederlands symbool bracht ook een binnenlands probleem mee, beaamt Geertje Mak, onderzoeker bij NL-Lab: “Bepaalde Nederlandse gebieden zijn van oudsher meer geschikt voor melk- en kaasproductie dan andere regio’s.”
2. Groene kaas
Groene kaas is te zien op Stilleven met kazen van Floris Claesz van Dijk, geschilderd rond 1615. Groene kaas werd bijvoorbeeld gemaakt op Texel. Om de groene kleur te maken werden er enkele schapenkeutels toegevoegd aan de emmer melk, een vreemd gebruik maar verder geen probleem. Tegenwoordig is groene kaas verboden voor menselijke consumptie vanwege de strenge regels voor voedselhygiëne…
3. Kaas als scheldwoord en geuzennaam tegelijk
Begin 2016 werd de leus ‘Kaas is de baas’ gescandeerd door protestanten tegen een geplande opvanglocatie voor asielzoekers. Ernst van den Hemel, etnoloog gespecialiseerd in religie en politiek, beschrijft hoe kaas hier codetaal is voor wit, geboren Nederlanderschap. Tijdens de Belgische Opstand in 1830 werd koning Willem I juist spottend ‘Koning Kaas’ genoemd door de Vlamingen. Uit deze periode stamt ook de term ‘kaaskop’.
4. ‘Boe’ zegt de kaaskoe
Al die kaas uit Nederland komt van koeien, koeien die elkaar en mensen die ze herkennen kunnen groeten. Leonie Cornips, taalkundige bij het Meertens Instituut en onderzoeker naar dierentaal heeft de laatste vier jaar onderzocht hoe koeien communiceren met elkaar en met hun omgeving. Net als mensen, groet niet iedere koe in iedere situatie. Afhankelijk van het soort stal, de organisatie van de kudde en de persoonlijkheid van de koe, zeggen koeien elkaar en de boer wel of geen gedag.
Lees het volledige artikel in de Volkskrant.
Kaas=NL? is nu te koop!