Mei 2023: Dierentaal met Leonie Cornips

Dat dieren met elkaar communiceren is al lang bekend. Toch zien we mensen vaak als het enige dier dat een uitgebreide taal heeft ontwikkeld. Hoe communiceren dieren eigenlijk met elkaar? Hoe maken ze elkaar en mensen iets duidelijk? En welke overeenkomsten zien we met mensentaal?

Leonie Cornips is taalkundige bij het Meertens Instituut waar ze al langere tijd dierentaal onderzoekt. Op NPO Radio 1 legt ze uit hoe ze dat doet en wat we ondertussen al weten over dierentaal. Dat honden blaffen en katten miauwen hoor je zelf natuurlijk ook. Wat je misschien niet zo snel hoort is de variatie die in miauws voorkomt. Net als in mensentaal, waar elke variatie van een woord zorgt voor een andere betekenis, betekent de ene miauw wat anders dan de andere miauw.

Verbale communicatie is bij niet-menselijke dieren vaker gericht aan de mens. Honden blaffen als je de bal moet gooien, katten miauwen naar hun baasje, en koeien loeien als begroeting naar de boer. Wolven begonnen pas met blaffen toen ze gedomesticeerd werden door de mens. Ondertussen blaffen honden ook naar andere honden. Katten communiceren onderling juist non-verbaal, als solitaire wezens is dat gemauw naar elkaar niet nodig. Koeien zijn daarentegen zeer sociaal. De verbale communicatie is maar een klein onderdeel van de communicatie in een kudde. Alleen tussen koe en kalf wordt veel ‘gepraat’. Andere manieren van communiceren zijn elkaar likken, dat doen koeien om de relaties aan te sterken, en koeien kunnen een bepaald soort knipoog geven. De vraag is alleen: wat is daar de betekenis van?

Cornips onderzoekt de betekenis van dierentaal, met name koeientaal, door urenlang te observeren in de stal. Daarnaast praat ze met de boer om samen achter de betekenis van een bepaald soort gedrag te komen. Hopelijk kijken we anders naar dieren als we meer weten over hoe ze communiceren. Dieren zijn sociaal-emotioneel intelligent en hebben elk hun eigen unieke persoonlijkheid, net als mensen. Cornips hoopt op het verbreken van de machtsrelaties tussen mens en dier, en dat we dieren serieus nemen in wat ze willen communiceren. Hiervoor is een verandering in de samenleving nodig. Hoe veranderen we de huidige mindset? Cornips geeft je mee om eens goed naar de dieren om je heen te kijken, observeer eens wat ze doen en zeggen, wat valt je op?

Wil je meer weten over hoe bijvoorbeeld kippen en dolfijnen communiceren? Luister het fragment terug op NPO Radio 1.