Promotie Etske Ooijevaar

Op dinsdag 16 mei 2023 verdedigde Meertens-promovenda Etske Ooijevaar haar proefschrift As sound as ultrasound: Similarities and differences between acoustics and articulation of liquids in Volendam aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Ooijevaar onderzocht overeenkomsten en verschillen tussen de akoestiek en de uitspraak van l- en r-klanken in het Volendams dialect. Ze werd begeleid door promotoren prof. dr. F.L.M.P. Hinskens en prof. dr. M. van Oostendorp. Laatstgenoemde schreef ook een artikel over haar proefschrift voor Neerlandistiek.nl: ‘Wat we leren over de mens uit de uitspraak van de l en de r’.

Meer over Ooijevaars proefschrift As sound as ultrasound

Er is variatie in de uitspraak van de l en de r, en deze klanken kunnen zwakker worden (vocaliseren of verdwijnen) na een klinker. In het Volendams dialect is er variatie tussen dunne, dikke en gevocaliseerde l-klanken, en worden er verschillende varianten van r gebruikt. Ook na een klinker laat het Volendams dialect variatie zien in de uitspraak van zowel de l als de r.

In de fonetiek worden akoestische eigenschappen van klanken (formanten) gekoppeld aan de positie van de tong: de eerste formant is gerelateerd aan de hoogte van de tong en de tweede formant is gerelateerd aan hoever de tong naar achteren is. Deze studie meet zowel de formanten als de tongbewegingen, om erachter te komen hoe klanken zijn opgeslagen in het hoofd van de taalgebruiker: zijn het de klanken zelf, de articulatiebeweging die gemaakt word, of een combinatie van beide?

Om tongbewegingen zichtbaar te maken werd gebruik gemaakt van echografie (ultrasound), en deze werden vergeleken met de akoestische eigenschappen. De uitspraak van sprekers uit Volendam werd opgenomen terwijl ze drie herhalingen voorlazen van 20 mededelende zinnen en 20 vraagzinnen. Deze zinnen bevatten woorden met verschillende klinkers, die gevolgd werden door l of r, of juist niet.

In de meeste gevallen lieten de resultaten het verwachte patroon zien: de eerste formant gaat omhoog als de tong omlaag gaat, en de tweede formant gaat omhoog als de tong naar voren gaat. Echter waren verschillen in akoestiek niet altijd zichtbaar in de articulatie en verschillen in articulatie waren niet altijd zichtbaar in de akoestiek. Dit laat zien dat er geen één-op-één relatie is tussen articulatie en akoestiek. Tevens kunnen andere akoestische of articulatorische eigenschappen (zoals bijvoorbeeld lipronding) die niet in dit onderzoek bestudeerd zijn van belang zijn.

Praktische informatie verdediging

Datum & tijd: 16 mei, 12.30 uur
Locatie: Radboud Universiteit Nijmegen,
Academiezaal van de Aula
Comeniuslaan 2, 6525 HP Nijmegen

Meer informatie hier. Ook te volgen via livestream.