Juni 2023: Het belang van klankkast Marie

“Het maakt niet uit of je in het Tegels, of in het Twents dialect of in het Turks bent opgevoed. Uiteindelijk gaan jij en ik terug naar onze thuistaal,” stelt Lubert Priems, documentairemaker. Samen met Leonie Cornips bedacht hij klankkast Marie, en vertelt erover in Wij zijn kunstenaar.

Het begon in Limburg met het persoonlijke verhaal van de vader van Cornips, hoogleraar taalcultuur. Cornips’ vader verhuisde naar een verzorgingstehuis en begon opeens dialect te praten. Iets wat hij niet deed met zijn vrouw en kinderen. Juist door Maastrichts te praten, kon hij zichzelf een plekje geven in de nieuwe omgeving waarin hij terecht gekomen was. Zo ontstond het idee van een klankkast, om ouderen controle te geven in een situatie waarin ze eigenlijk geen controle meer hebben.

Welzijn

Uit onderzoek bleek dat spreken in de thuistaal (dialect of een landstaal) het welzijn bevorderd en dat dat universeel is. Ouderen leren door Marie hoe ze zich thuis kunnen voelen in een vreemde omgeving en verzorgers merken dat één woordje al verschil kan maken. Door woorden in dialect te gebruiken kan er beter zorg verleend worden of stellen ouderen in een tehuis zich opener op. Hieruit ontstond het idee voor een klankkast. Een installatie waardoor mensen de taal uit hun jeugd kunnen ervaren. Door een kastje open te trekken begint Marie met praten, dit brengt oude herinneringen naar boven en start het gesprek tussen bewoners.

Meer talen

De Twentse Marie doet het heel goed en helpt zowel bewoners als verzorgers in een verzorgingstehuis in Hengelo. Om nog meer mensen te helpen is er ook de Limburgse Miet, Brabantse Mia, en binnenkort komen de Turkse Meral, Amsterdamse Meta en Vlaamse Mariette. Om zoveel mogelijk variatie te laten horen in de dialecten, worden oproepen gedaan aan mensen om dialectwoorden in te spreken, die toegevoegd kunnen worden aan het audiobestand. Dialect maakt dingen los, brengt mensen samen, en zorgt ervoor dat ouderen zich thuis kunnen voelen op een nieuwe plek. Zo geeft het onderzoek van Cornips de kennis weer terug aan de mensen.

Benieuwd naar de ontroerende verhalen dankzij Marie? Beluister Wij zijn kunstenaar, de podcast van het vriendenloterijfonds (22 juni 2023).