September 2023: Hyper-Brabants

Op Omroep Brabant spreekt promovenda Kristel Doreleijers over haar promotieonderzoek naar het Brabants dat jongeren vandaag de dag spreken. Verdwijnt het Brabants of zal de zachte g nog lange tijd te horen zijn?

Bekende typerende eigenschappen van het Brabants zijn ook voor de rest van Nederland niet moeilijk te benoemen. Het gebruik van houdoe en de zachte g zullen als typerende eigenschappen ook niet snel verdwijnen. Doreleijers vond in haar onderzoek ook dat de t-deletie (wa, nie) en uitspraken zoals hedde gij niet aan het verdwijnen zijn bij de Brabantse jeugd. Een andere eigenschap van het Brabantse dialect is de vervoeging van lidwoorden. Zo krijgen mannelijke zelfstandige naamwoorden een extra vervoeging die niet voorkomt bij lidwoorden voor vrouwelijke zelfstandige naamwoorden.

De oudere generatie Brabanders heeft deze grammaticaregel van huis uit meegekregen. Dat taalgevoel is de maatstaf om te bepalen of een uitspraak ‘correct’ dialect is of niet. Jongeren hebben dat taalgevoel vaak wat minder en kunnen geen gebruik maken van een grammatica woordenboek. De regels van het dialect zijn namelijk niet vastgelegd. Hierdoor gebruiken jongeren een ander soort Brabants dan de oudere generatie, ontdekte Doreleijers. Jongeren gebruiken de mannelijke vervoeging van lidwoorden ook bij vrouwelijke woorden, hierdoor ontstaat een hyperdialect: een dialect dat in de oren van jongeren ‘Brabantser’ klinkt, maar wat grammaticaal incorrect is. Doreleijers concludeert dat het Brabants dus zal standhouden, jongeren voelen zich te sterk verbonden met de regio om het Brabants los te laten. Al bestaat het naast de andere talen die worden gesproken zoals Nederlands en Engels.

Het traditionele Brabantse dialect verdwijnt dan misschien, een hyper-Brabants maakt zijn opmars.

Beluister het radiofragment (vanaf 00:20 minuten) (11 september 2023).