November 2023: Sint Maarten
Op 11 november gingen er in verschillende delen van Nederland kinderen met lampionnen langs de deuren voor snoepgoed. Maar niet op elke plek in Nederland wordt Sint Maarten gevierd, hoe komt dat? Etnologen Irene Stengs en Peter Jan Margry geven antwoord in RTL Nieuws en Quest.
Wie is Sint Maarten?
Sint Maarten was een Romeinse soldaat in de 4e eeuw die de helft van zijn mantel gaf aan een bedelaar. Deze bedelaar bleek Christus te zijn en Sint Maarten heeft zijn leven daarna gewijd aan het christendom. Tijdens Sint Maarten vieren we de barmhartige daad en staat delen centraal. Wat opvalt is dat dit overwegend Katholieke feest helemaal niet veel gevierd wordt in het katholieke zuiden, maar juist boven de grote rivieren. “Een protestant vierde vroeger geen feest waarbij een katholieke heilige centraal stond,” zegt Margry. “Het is een geseculariseerd feest geworden”, zegt ook Stengs. “Het heeft niets meer met het katholicisme te maken. De meesten weten niet dat Maarten ooit een heilige was die zijn mantel deelde met een bedelaar. Kinderen gaan langs de deuren voor snoepjes. Het gaat dus wel over delen, dat is nog wel overgebleven.”
Feest van het delen
Waar vroeger de armen langs de deuren van de rijken gingen en extra eten kregen, zijn het nu kinderen die na een liedje een lekker snoepje mogen pakken. “Het is niet alleen maar bedelen”, zegt Stengs. “Het was ook een moment voor de rijken en beter bedeelden om zich genereus te tonen. Liefdadigheid hoort bij feesten. Net als tijdens Sinterklaas en de Ramadan. Het zijn momenten waarin mensen zich van hun goede kant kunnen laten zien.”
Sint Maarten is zelfs de beschermheilige van de stad Utrecht: de kleuren rood en wit op het stadswapen, nu nog steeds de kleuren van de stad en van FC Utrecht, zouden een verwijzing zijn naar de mantel van Sint-Maarten. In Utrecht is in de laatste decennia een “waanzinnige parade ontstaan met lichtsculpturen”, zegt Stengs. “Echt een fenomeen. Daarin staan inclusiviteit en delen met elkaar centraal, zoals dat past bij het verhaal van Sint-Maarten met het delen van die mantel. Die morele dimensie wordt daarin als het ware opgetild.”
Waarom op de ene plek wel, en op de andere plek niet?
Dat Sint Maarten in bepaalde provincies zo groot kon worden, komt volgens Margry door de opkomst van de kinderopvang in de jaren tachtig. “Dat lijkt misschien een vreemde observatie, maar het is echt zo”, aldus de onderzoeker. “Begeleiders zijn vaak op zoek naar manieren om de kinderen te vermaken.” En dus lieten ze hen lampionnetjes in elkaar knutselen, waarmee ze op 11 november langs de deuren konden. Een andere reden voor de verdeeldheid van het Sint Maarten feest ligt volgens Margry aan lokale initiatieven. “Je hebt op verschillende plekken in Nederland mensen die aandacht willen geven aan oude tradities.” En die vind je allang niet alleen meer in de van oudsher katholieke streken. “Vandaar dat je in de ene wijk wel optochten ziet, en in andere niet.”
Lees de volledige artikelen via RTL Nieuws en Quest (11 november 2023).
