November 2023: Meer Brabant in de Tweede Kamer

Bij de komende Tweede Kamerverkiezingen staan er opvallend weinig Brabanders op een verkiesbare plaats. Maar om het parlement toch een beetje rood-wit te kleuren, kun je ook op mensen met Brabantse achternamen stemmen en dat zijn er opvallend veel, bespreekt Jos Swanenberg met Omroep Brabant.

Brabantse achternamen

Zo’n vijftig kandidaat-Kamerleden hebben een achternaam die verwijst naar een plaats in Nederland. Daarvan verwijzen 28 namen naar een plek in Brabant, al wonen veel van hun naamdragers niet in deze provincie. Het gaat om namen als Van Son, Van Breugel, Van Lierop, Van Dinther en Van Schijndel. Hoe komen deze mensen allemaal aan een Brabantse achternaam? Swanenberg, professor aan de Tilburg Universiteit en het Meertens Instituut en gespecialiseerd in namen en de geschiedenis daarvan, legt uit: “Het is typisch Brabants om een plaatsnaam als achternaam te gebruiken. Van Cuijk, Van Oirschot en Van Schaijk komen regelmatig voor. In het noorden zie je namen als Van Leeuwarden of Van Sneek veel minder. Daar deden ze het anders. Heel veel namen eindigen daar op -stra en -ma. Minkema bijvoorbeeld, Zandstra en Ritsma. Die namen verwijzen vaak ook naar een dorpje of zelfs maar naar één boerderij, maar dat doen ze niet met ‘Van’, maar op een andere manier.”

Weinig naamdragers in Brabant zelf

In 1811 werden achternamen verplicht, mensen kozen toen vaak voor een achternaam op basis van hun woonplaats op beroep. “We weten dus best zeker dat mensen die nu van Os heten, voorouders hebben die oorspronkelijk uit Oss komen. Dat kan twee, maar ook zes generaties geleden zijn,” vertelt Swanenberg. Toch zien we dat veel mensen uit Brabant verhuizen en ergens zijn gaan wonen. “Mensen verhuisden vroeger vaak binnen Nederland. In de negentiende eeuw ging het helemaal niet zo goed met Brabant. Er was weinig geld te verdienen, dus verhuisden mensen naar plekken waar betere kansen lagen, bijvoorbeeld met de opkomst van de textielindustrie in de stad Tilburg. Ze zochten hun geluk als arbeider in plaats van als arm boertje. Je ziet daardoor dat die achternamen zich klusteren in de grotere steden,” legt Swanenberg uit.

Het Meertens Instituut kent samen met het Centrum voor Familiegeschiedenis (CBG, die sinds 2012 de database beheert) de Nederlandse Familienamenbank, hierin kun je opzoeken waar jouw naam vandaan komt en waar de meeste naamdragers wonen in Nederland.

Lees het artikel op Omroep Brabant (15 november 2023).