December 2023: ‘Konden mensen vroeger beter tegen kou dan nu?’

In de rubriek Durf te vragen van NRC bespreken Irene Stengs en Peter Jan Margry de vraag of mensen vroeger beter tegen kou konden dan nu. Kou lijden komt vroeger meer door armoede, stellen de onderzoekers, nu spelen er ook andere dingen.

Je zou niet met ze willen ruilen, de arme mensen uit vroegere tijden. Die in lompen en op slechte schoenen door de straten liepen, terwijl de winters vroeger kouder waren, en de huizen slechter. Leden deze mensen kou? Of konden ze er beter tegen dan wij? Irene Stengs van het Meertens Instituut heeft een interessante observatie: “Wij stellen ons de hel nu voor als gloeiend heet”, zegt ze. “Maar zeker tot in de 13de eeuw zagen de mensen de hel ook wel als een ijskoude plek, zoals Dantes hel. Dit laat wel iets zien van hoezeer mensen leden onder koude.” Haar collega Peter Jan Margry voegt wat nuanceringen toe: “Mensen hebben een groot aanpassingsvermogen, en de kennis om hulpmiddelen te ontwikkelen. Daardoor hebben ze altijd overal kunnen wonen, ook op de koudste plekken.”

Kou lijden was in Europa vroeger vooral een armoedekwestie, denken beide onderzoekers. Tegenwoordig is het ook een cultuurverschijnsel. “Mensen kunnen elkaar beïnvloeden in hoe koud en hoe warm ze iets vinden. Italianen trekken al in oktober hun dikke jassen aan en zwemmen al snel niet meer in zee. Men heeft daar dus een heel andere perceptie van wat koud is dan wij, alsof ze dat zo hebben afgesproken,” zegt Margry. Er bestaat ook fysiologische gewenning aan kou, maar over percepties van kou is nog weinig onderzoek gedaan.

Lees het artikel in NRC (voor abonnees, 7 december 2023).