December 2023: Wat schaffen onze spreekwoorden?

Het Meertens nieuwjaarsboekje Wat schaft de pot? van 2024 gaat over de Nederlandse eetcultuur. Taalwetenschapper Stef Grondelaers leverde een bijdrage over spreekwoorden die te maken hebben met eten en bespreekt dat op NPO Radio 1.

Wat schaft de pot? gaat over het belang van eten en drinken in onze cultuur en daarbij is ook gekeken naar de invloed van voedsel op onze taal. Opvallend is dat veel Vlaamse spreekwoorden gaan over de winderigheid opwekkende werking van knolgewassen zoals uien en kool. Die kwam Grondelaers niet tegen in Nederlandse spreekwoorden. In Vlaanderen is er namelijk een andere eetcultuur die betrekking heeft op de relatieve armoede van Vlaanderen in de 17^e eeuw. Spreekwoorden laten zo het verschil tussen arm en rijk zien. 

In de spreekwoorden zie je dat etenswaren gebruikt worden om aspecten van cultuur in beeld te brengen. “De patatten afgieten” roept een beeld op van stoom, water afgieten, en dat betekent dus krachtig urineren. Dit soort spreekwoorden komen vaker uit Vlaanderen en komen niet veel in Nederland voor.

Luister het fragment van de Taalstaat op NPO Radio 1 (23 december 2023).