Januari 2024: Carnaval moet ook meegaan met de tijdgeest

Tradities zijn niet statisch. Ze veranderen doorlopend en passen zich aan de tijdgeest aan. Dat geldt ook voor carnaval, zegt Peter Jan Margry in de Limburger. Ondanks dat carnaval synoniem staat voor chaos, is het steeds vaker georganiseerd en aan strikte regels gebonden. 

De wereld is veranderd. “Je kunt je niet meer in alles verkleden, je zult rekening moeten houden met bepaalde gevoeligheden in de samenleving. Het milieubewustzijn heeft een vlucht genomen. Dat alles heeft gevolgen, ook voor een feest als carnaval,” zegt Bart Maes, president van de Samewirkende Limburgse Vastelaovesvereniginge (SLV). Enkele van deze veranderingen zijn dat het sinds juli vorig jaar verplicht is om een toeslag te vragen op wegwerpbekers, steeds meer feesten werken met een toegangsbandje, te luide carnavalswagens mogen niet meer op bepaalde plekken staan, en bier uit een glas drinken is ook bijna overal verboden. 

Vastelaovend en de huidige samenleving 

“Vastelaovend wordt steeds opnieuw vormgegeven in samenhang met maatschappelijke veranderingen en in interactie met de sociale omgeving en van generatie op generatie doorgegeven. Vastelaovend is ook een feest waarvan de spot en satire een onverbrekelijk onderdeel zijn in woord en daad. Een feest waarbij iedereen welkom is, ongeacht leeftijd, man/vrouw, seksuele geaardheid, afkomst of beperking. Vastelaovend mag traditioneel ook schuren met de maatschappelijke mores.” Zo staat het in de statuten van de SLV, dat een eigen meldpunt discriminatie in het leven heeft geroepen. “De vastelaovend-traditie staat niet ter discussie, maar voor sommige uitingen daarvan geldt dat wel”, aldus de SLV.

“Meestal voltrekken veranderingen en aanpassingen in tradities zich langzaam en geruisloos, zonder dat iemand er veel erg in heeft. Maar de voorbije jaren hebben zich in een vrij kort tijdsbestek grote veranderingen voorgedaan in de samenleving. Veel mensen hebben misschien nog kostuums in de kast hangen, die niet meer kunnen”, zegt Peter-Jan Margry, onderzoeker religieuze cultuur aan de afdeling Etnologie aan het Meertens Instituut.

Tradities veranderen

Tradities impliceren volgens Margry een soort van schijnbare onveranderlijkheid. “Iets waar we op kunnen leunen, wat we gewend zijn en altijd weer in dezelfde verschijningsvorm terugkomt. Terwijl tradities als carnaval altijd hebben meebewogen met de tijd. Vroeger was het veel meer besloten en waren mensen een stuk minder vermomd. Carnaval is zelfs lang verboden geweest in delen van Nederland. Voor de kerk was het geen kerkelijk feest en moest het in het geheim gevierd worden. Het straatcarnaval zoals dat in het zuiden van het land wordt gevierd, is helemaal nog niet zo oud.”

Of mensen niet per definitie gewoontedieren zijn die niet houden van verandering? “Nee, dat denk ik niet”, zegt Margry. “Het hangt er helemaal vanaf wat het perspectief is. Als ze er beter of blij van worden, dan veranderen mensen graag. Dat geldt ook voor carnaval.”

Lees het artikel in de Limburger (voor abonnees, 21 januari 2024).