Maart 2024: Feestje vieren?
Quest bestaat 20 jaar! Tijd voor taart en champagne bij de redactie, maar hoe vieren andere Nederlanders hun verjaardag? Met behulp van antropoloog Irene Stengs licht Quest 5 verjaardagstradities uit.
Verjaardagsfeestjes zijn niet altijd vanzelfsprekend geweest in ons land. “Alleen verjaardagen van hooggeplaatsten, zoals burgemeesters en koningen, werden gevierd”, vertelt antropoloog Irene Stengs van het Meertens Instituut en de Vrije Universiteit Amsterdam. Maar uiteindelijk werd de verjaardag heel populair en zijn er allerlei Nederlandse tradities ontstaan. Zoals deze vijf:
Liedjes zingen
Toen basisonderwijs voor iedereen verplicht werd, leerden leraren in spe verjaardagstradities die ze meenamen naar scholen door het hele land. “Bij het onderdeel zangonderwijs kregen ze allemaal hetzelfde repertoire, waaronder dus verjaardagsliedjes”, zegt Stengs. Op die manier zijn de liedjes via scholen in de huiskamers van alle lagen van de bevolking gekomen.
Cadeautjes geven
Cadeaus horen al lang bij verjaardagen, vanaf de 19e eeuw gaven stedelingen de jarige al een kleinigheidje. Vanaf de Tweede Wereldoorlog veranderde dat. “Mensen kregen minder kinderen en de welvaart steeg”, legt Stengs uit. “Daardoor kwam er meer aandacht voor het individuele kind en ook voor het vieren van verjaardagen.”
Versieren
“Als je jarig bent, moet je dat natuurlijk wel laten zien. Anders weet niemand het”, vertelt Stengs. Zo kwam het dat op verjaardagen niet alleen de jarige job werd versierd, maar ook de stoel, en in het geval van een 50e verjaardag: ook de voortuin. Weten dat alles versierd gaat worden, is daarbij ook belangrijk, zegt Stengs. “Terwijl ’s avonds de ouders stiekem slingers ophangen, heeft de bijna-jarige door alle opwinding vaak moeite met slapen. Hij of zij kan niet wachten om in de ochtend naar beneden te gaan om te zien hoe het is geworden.”
Uitdelen
Niet alleen de jarige krijgt iets lekkers, maar ze delen het ook uit. Net zoals bij de liedjes komt deze traditie uit het onderwijs. En hij verandert nog steeds. “Traktaties worden steeds uitgebreider. Ouders proberen iets te verzinnen wat niet onderdoet voor andere traktaties. Het is een vorm van competitie geworden.” Die uitvergroting is een algemene trend van rituelen, vertelt Stengs. “Niets is zo veranderlijk als een traditie.”
De kringverjaardag
De bekendste Nederlandse traditie is toch wel de kringverjaardag. Maar waar deze traditie vandaan komt? Dat is helaas niet te achterhalen. “Lang niet alle Nederlandse verjaardagsfeesten zijn trouwens zo. Jongeren houden eerder een borrel.”
Lees het artikel van Quest (7 maart 2024).
