April 2024: De traditie van Koningsdag

Op Koningsdag hullen we ons allemaal weer in oranje, spelen we oudhollandse spellen en gaan we naar de vrijmarkt of een festival. Waar liggen de wortels van deze nationale feestdag? De Telegraaf bespreekt het met rituelenonderzoeker Irene Stengs.

In 1885 begon de voorloper van het huidige feest als Prinsessedag, ter ere van toen nog prinses Wilhelmina’s verjaardag. Door de exhibitionistische Willem III, die een schandaal veroorzaakte door met open kamerjas op het balkon van zijn gehuurde villa aan het Meer van Genève te zitten, had het koningshuis enorme reputatieschade opgelopen. Het feest moest dit slechte imago opkrikken. Dit verklaart het volkse karakter van het feest, vorst en volk moesten nader tot elkaar worden gebracht. Bij Wilhelmina en Juliana kwam het volk naar Paleis Soestdijk, maar Beatrix bracht het feest echt naar het volk door zelf het land in te gaan.

“Ons koningshuis moet altijd zijn best doen om in de gratie van het volk te blijven”, beaamt cultureel antropoloog Irene Stengs. En toch daalt de populariteit van het koningshuis al jaren. Voorlopig zal Nederland niet snel zonder vorst zitten, maar zal koningsdag het overleven als de monarchie wegvalt? Stengs is stellig: zonder koningshuis geen koningsdag. “Het uitdossen in oranje en de satire rondom de koninklijke familie staan centraal. Het koningshuis kun je niet wegdenken bij zo’n feest.” Ze vervolgt over de viering: “De kracht van koningsdag is het gezamenlijk vieren, maar wel ieder op zijn eigen manier. […] De viering van het feest evalueert, maar er is nog steeds een goede mix tussen oude en nieuwe tradities.” En Stengs zelf? “Ik ga met een vriendin elk jaar alle vrijmarkten in Amsterdam af. Dan fungeer ik vaak als kapstok of paspop.”

Lees het artikel in de Telegraaf (voor abonnees, 22 april 2024).