December 2024: De kerststal

Je ziet de kerststal overal, in kerken, thuis onder de kerstboom of op het dorpsplein. De kerststal lijkt inmiddels meer cultureel dan religieus erfgoed. Waar komt deze traditie vandaan? Religiewetenschapper Ernst van den Hemel verdiepte zich in de geschiedenis van de kerststal.

“Kerst heeft zijn oorsprong natuurlijk in het vieren van de geboorte van Jezus. Tenminste, daar lijkt het op”, vertelt Van den Hemel. Maar hoe verder je je verdiept in de oorsprong, hoe meer mythen je tegenkomt. Zo is het onduidelijk of Jezus echt op 25 december is geboren. En de Bijbel vertelt vrij weinig over de kerststal zoals we die nu kennen. Tot op de dag van vandaag vinden sommige gelovigen het afbeelden van de geboorte van Jezus te ver gaan. Daarom hadden protestanten vaak een kerstboom in huis en katholieken, die vaker heiligen afbeelden, een kerststal. “Veel mensen konden natuurlijk niet lezen, dus werd een kerststal ingezet om mensen bij het geloof te betrekken. Een soort middeleeuwse immersive media”, stelt Van den Hemel.

Op de emotie gerichte verbeelding

Doordat er zo weinig bekend was over de kerststal, konden mensen hun creativiteit gebruiken om de geboorte van Jezus na te vertellen. De oorsprong ligt in de dertiende eeuw en heeft als doel om mensen onder te dompelen in het geloof. “De bijbel moet je niet alleen kunnen lezen, maar ook moet kunnen horen, voelen, ruiken,” stelt Van den Hemel. Mensen werden aangesproken door het kerstverhaal en de kerststal, zodat het uitgroeide tot een traditie. “Wat je terug ziet keren, iets wat geldt voor zowel de zeer christelijke middeleeuwen als de religieuze diversiteit van nu, is dat Kerstmis een tijd is waar er veel aanspraak wordt gemaakt op je zintuigen om een gevoel van saamhorigheid te creëren, maar waar je ook fijn ruzie over kan maken,” besluit Van den Hemel.

Luister het fragment van OVT of lees over de kerststal in het AD (22 december 2024).