Allerheiligen

Allerheiligen of feest van alle heiligen, is een christelijke feestdag waarop alle heiligen van de rooms-katholieke kerk gezamenlijk worden vereerd en herdacht. Het feest wordt sinds de negende eeuw gevierd op 1 november.

Allerheiligen en Allerzielen (2 november) zijn de dagen waarop in de rooms-katholieke kerk de onderwerpen dood en leven na de dood aan de orde komen. De voorbereidingen voor beide feesten vinden vaak plaats op allerheiligenavond. Allerheiligenavond wordt in het Engels Halloween genoemd. In Engeland heeft Halloween zich sinds de reformatie in zestiende eeuw als wereldlijk feest verder ontwikkeld en nadat het door kolonisten naar Amerika was overgebracht, heeft het zich de laatste decennia van daaruit weer over Europa verspreid. Met de kerkelijke feesten heeft het huidige Halloween niets meer te maken.

Geschiedenis

De Byzantijnse kerk kende in de vierde eeuw al een gedenkdag op 13 mei voor alle heilige martelaren. Deze dag werd waarschijnlijk in de zevende eeuw in de rooms-katholieke kerk overgenomen. In de achtste eeuw werd de dag uitgebreid tot feestdag voor alle heiligen. Paus Gregorius IV riep deze dag in 837 uit als algemene en officiële rooms-katholieke gedenkdag voor alle heiligen en stelde de datum vast op 1 november. Omdat de protestantse leer heiligenverering afwijst, wordt Allerheiligen in de protestantse kerk niet gevierd.

Rooms-katholiek feest

Bij de kerkelijke viering van Allerheiligen wordt het thema van het einde der tijden behandeld. Er worden missen opgedragen aan alle heiligen en kerkhoven bezocht. Het leven van de heiligen die in de hemel verblijven wordt herdacht en als voorbeeld gesteld voor een goed christelijk leven.

Het feest dient samen met Allerzielen (2 november) om het doodsbesef te versterken, het geloof te verdiepen en te wijzen op de verbondenheid van de gelovigen met de doden.

Op de avond vóór en de middag en avond ván Allerheiligen worden voorbereidingen getroffen voor het feest van Allerzielen (2 november). In alle rooms-katholieke streken worden de kerkhoven worden schoongemaakt en met bloemen versierd.

Wereldlijke feestelijkheden en gebruiken rond 1 november

1 november is tot in de twintigste eeuw ook een belangrijke kalenderdag geweest in het dagelijks leven, vooral van boeren en kooplieden.

In de agrarische wereld was 1 november het begin van het winterseizoen en van de werkzaamheden binnenshuis (november is slachtmaand), de datum waarop de kachel en de winterkleren weer van zolder werden gehaald.

Verder was 1 november de dag waarop lonen werden uitbetaald, nieuwe pachttermijnen ingingen en knechten en meiden in dienst traden.

Ook de najaarsmarkten werden vaak op 1 november gehouden. Behalve voor het doen winterinkopen was een bezoek aan de najaarsmarkt ook een gelegenheid om uit te gaan. In Winschoten wordt nog altijd Allerheiligenmarkt (Aldrillenmarkt) gehouden.

Literatuur:

L. Brinkhoff e.a. (samenst. en red.), Liturgisch woordenboek (Roermond/Maaseik 1958-1962).

J. Küster, Wörterbuch der Feste und Bräuche im Jahreslauf (Freiburg im Breisgau 1985).