29 oktober 2010

Lezing Marc van Oostendorp tijdens Oktober Kennismaand
titel: ‘Dialectrenaissance, tien jaar later’
plaats: Fryske Akademy, Leeuwarden
tijd: 15.00 – 16.00 uur

Dialectrenaissance, tien jaar later

Marc van Oostendorp, Meertens Instituut-KNAW, Amsterdam en Universiteit Leiden

Tien jaar geleden begon aan het Meertens Instituut een onderzoeksprogramma onder de titel “Dialectrenaissance”. Dit programma was gebaseerd op de observatie dat de streektaal zich in Nederland op allerlei gebieden aan het manifesteren was waar het eerder niet of nauwelijks was gebruikt. Er waren enkele in heel Nederland populaire popgroepen die in een streektaal zongen (of dat nu Fries was of een ‘dialect van het Nederlands’: Twarres, Skik, Rowwen Heze), er werden bijbelvertalingen gemaakt en kerkdiensten gehouden in het dialect, en er werden boeken in geschreven.
Inmiddels zijn we tien jaar verder – tijd voor een overzicht van de ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar. Sommige daarvan waren voor ons onverwacht. Zo leek het er tien jaar geleden op dat de dialectrenaissance aan Vlaanderen voorbij zou gaan, en we verklaarden dit door de verschillende rollen die standaardtaal en dialect in de Nederlandse en de Vlaamse contemporaine samenleving hebben. Deze verklaring is inmiddels achterhaald, doordat er ook in Vlaanderen tekenen zijn van een dialectrenaissance, bijvoorbeeld in de muziek (met zangers als Flip Kowlier).
Verder kunnen we observeren dat in het afgelopen decennium de aandacht voor de streektaal in ieder geval in Nederland vrijwel overal geïnstitutionaliseerd is, onder andere door de aanstelling van zogenoemde streektaalfunctionarissen, die zich met geld van het provinciebestuur inzetten voor de eigen streektaal en cultuur. Tegelijkertijd kunnen we observeren dat de Dialectrenaissance een weinig systematisch karakter heeft. Er zijn geen grote instituties: soms is er ineens een populair tv-programma in een dialect, maar hier wordt geen gevolg aan gegeven.
Hoe herzien we in het licht van deze ontwikkelingen nu ons begrip van de Dialectrenaissance? Welke rol spelen ontwikkelingen als de globalisering en de eenwording van Europa; het debat rondom immigrantenculturen; en de ontwikkeling van moderne technologie als het internet in dit alles?