19 november 2010: Een feestelijke samenzwering

 Hij bestudeert al jarenlang de historische ontwikkeling van de feestcultuur in Nederland en de manier waarop wij Nederlanders hiermee omgaan. En dus bestudeert John Helsloot (60) van het Meertens Instituut ook het Sinterklaasfeest. ,,Een feest dat eigenlijk altijd gedoe oplevert. Vooral omdat het een feest van iedereen is en daarom ons zelfbeeld raakt.

Zo was er de discussie over Zwarte Piet en zorgt de nieuwe film van Dick Maas, waarin een ontriefde Sint heel wat zwaarder materieel inzet dan de roe, momenteel voor flink wat ophef. ,,Voor veel mensen is Sinterklaas een lieve oude man, en daar mag je niet aankomen. Maar een gelovig kind van een kennis viel de posters niet eens op. Zo eng zijn ze dus niet.

Lieverdje

Overigens was Sint vroeger werkelijk niet zo n lieverdje, weet Helsloot. ,,Tot halverwege de negentiende eeuw was Sint een behoorlijk strenge baas. Toen deinsde hij er niet voor terug om kinderen met de zweep te ranselen. Maar zeker de laatste jaren is Sint steeds liever geworden. Met dank ook aan Bram van der Vlugt. Dat vindt Helsloot een goede ontwikkeling. ,,Ik ben zelf Sint geweest en vond het vreselijk als kinderen bang voor me waren. Maar ja, ik snap het wel. Met die baard en alles. Tegelijk staat Sinterklaas natuurlijk wel voor het normbesef. Een Sint die alles goed vindt, dat zou ik niet willen uitdragen.

Want het is zo leuk om met een puntig gedicht de kleine ergernissen eens ludiek ter sprake te brengen. ,,Het klinkt toch anders als Sint tegen je zoon zegt dat hij zijn kamer moet opruimen, dan dat vader dat zelf zegt. Het is losser. Overigens vond hij spelen voor Sinterklaas zelf best onaangenaam . ,,Warm vooral, je houdt toch te veel aan onder dat Sintpak. Er niets onder dragen, dat is ook geen optie natuurlijk.

Er is altijd sprake van ontwikkeling versus de tradities, gaat Helsloot verder. ,,Veel mensen hebben neiging tot verzet als er iets dreigt te veranderen. Neem de heisa rondom Zwarte Piet. Het verhaal was dat Piet zwart was vanwege de roet. Dan denk ik, waarom niet een witte man met roetvegen als Zwarte Piet? Nu is Zwarte Piet toch een soort van karikatuur geworden. Overigens is het personage Zwarte Piet zoals we dat nu kennen, verzonnen. Door Jan Schenkman in 1850. Dat wordt vaak vergeten.

De intocht deed pas rond 1880 officieel zijn intrede, weet Helsloot. ,,Het kwam voort uit inspanningen van welgestelden om iets voor arme kinderen te doen. Dan lieten ze een Sint naar school komen. En dat werd al snel een soort van intocht. Je ziet momenteel wel dat juist die intocht in diverse dorpen en steden nu onder druk komt te staan. Zoiets kost geld, en moet daar in deze tijden van bezuinigingen nog subsidie aan worden besteed? Is het folklore of een commercieel feest? Een beetje alle twee, denk ik. Maar daar is geen eenduidigheid over.

Veranderen

Of er in de toekomst nog veel gaat veranderen voor Sinterklaas? ,,Dat zou zo maar kunnen. Wij bepalen zelf voor een groot gedeelte de Nederlandse cultuur. Zo zie je tegenwoordig veel filmpjes op YouTube waarop minutenlang allemaal Sinterklazen van hun paard vallen. Die filmpjes worden enorm goed bekeken. In theorie is het dan best mogelijk dat er Sinterklazen zijn die dat aan hun repertoire toevoegen. Vanuit een groepsgevoel kan zomaar iets nieuws ontstaan. Maar hij ziet Sint niet verdwijnen. ,,Het wordt pas moeilijk als de scholen niet meer aan Sinterklaas gaan doen. Dat is toch de kweekvijver. Maar ik kan me niet voorstellen dat zoiets zal gebeuren.

Zelf blijft hij een groot voorstander van het feest. ,,Voor mij staat het voor het gezamenlijk beleven van iets sprookjesachtigs. Even weg uit de werkelijkheid. Dat is bijna een soort van toneel: even doen of het waar is. Een feestelijke samenzwering zou je het kunnen noemen.

Bron: Haarlems Dagblad