Januari 2024: Limburgse kinderen appen in dialect

Hoe komt het dat je in Limburg meer dialect hoort dan in de Randstad? En hebben dialecten in Nederland nog wel een toekomst? Jos Swanenberg (onderzoeker linguïstiek en taalvariatie bij het Meertens Instituut en hoogleraar aan Tilburg University) vertelt in het Klokhuis over de rol van dialecten in Nederland.

Van dialecten naar standaard Nederlands

Serah Koorevaar (presentatrice van het Klokhuis) legt uit dat er in het gebied dat nu Nederland is, tot en met de middeleeuwen alleen maar streektalen werden gesproken. “Vroeger duurde het een eeuwigheid om van de ene naar de andere plek te komen en daardoor bleef je meestal dichtbij huis en ontmoette je niet echt veel mensen met een ander dialect.” Mensen uit verschillende regio’s konden elkaar vaak niet goed verstaan, maar dat was ook niet echt nodig. Maar dat verandert als mensen makkelijker van de ene plek naar de andere kunnen reizen. “Pas in de 17^e eeuw, als meer provincies zich verenigen en vormen tot de Nederlanden, komt er behoefte aan een gemeenschappelijke taal,” aldus Koorevaar. Het standaard Nederlands ontstaat. Dit lijkt eigenlijk het meeste op het dialect dat vroeger in de Hollandse provincies werd gesproken. Dat is de basis voor de standaardtaal die we nu kennen: het algemeen beschaafd Nederlands of het standaard Nederlands. Veel mensen spreken nu zowel Nederlands als een dialect.

Ouders, school en media geven voorkeur aan standaard Nederlands

Swanenberg vertelt dat er in Limburg nu nog het meeste dialect wordt gesproken, gevolgd door het noorden en oosten van het land. In de Randstad hoor je veel minder dialect, maar nog wel een flink accent. Er zijn verschillende oorzaken voor het verdwijnen van dialect. Swanenberg: “Dialect leer je van je ouders; dat is eeuwen zo geweest en dat is echt aan het veranderen. Ouders kiezen eerder voor Nederlands. Ook heel belangrijk is de rol van school. Op school is Nederlands de voertaal en daardoor gaan kinderen meer Nederlands spreken en minder dialect.” Daarnaast is er ook een rol weggelegd voor de media. Swanenberg: “In de media is Nederlands ook veruit de belangrijkste taal, behalve in Limburg, daar zie je een belangrijke rol voor de regionale media weggelegd.”

Dialect versterkt groepsgevoel

In Limburg wordt dus nog meer dialect gesproken dan elders. En inderdaad, op de school in Tegelen (Limburg) die Swanenberg en Koorevaar bezoeken, spreken en appen de leerlingen in dialect. Waarom is dat dan? “Dat is echt omdat mensen willen laten horen waar ze vandaan komen. Vaak gaat dat niet bewust.” Koorevaar: “Dus het versterkt het groepsgevoel een beetje, eigenlijk net zoals straattaal?” Dat klopt volgens Swanenberg: “Zeker, straattaal is ook een soort dialect, een nieuw dialect zou je kunnen zeggen. Ik denk ook zeker dat mensen dialect blijven spreken om te laten zien bij welke groep je hoort.”

Bekijk hier de hele aflevering van het Klokhuis (31 januari 2024).