Juli 2024: Collectieve rouw gearchiveerd

Drie jaar geleden overleed Peter R. de Vries aan zijn verwondingen en werd de Lange Leidsedwarsstraat een almaar groeiende gedenkplek. Antropoloog Irene Stengs vertelt in de Volkskrant wat deze uiting van collectieve rouw over de hedendaagse herdenkingscultuur zegt.

Op 6 juli 2021 werd misdaadverslaggever Peter R. de Vries neergeschoten. Drie jaar geleden overleed hij aan zijn verwondingen. Er ontstond een zee aan steunbetuigingen, waardoor de plek een onofficiële gedenkplaats werd. Nederlanders leggen massaal bloemen, brieven, knuffels, beeldjes, kaarsen, tekeningen en zelfs krentenbollen neer. “Zó groot is ongekend in Nederland,” zegt Irene Stengs. “Het was heel indrukwekkend.” De antropoloog kan het weten: de weken na de aanslag op De Vries verliet zij het plaats delict amper, en legde ze het uitdijen van de gedenkplaats nauwlettend vast. Met behulp van die beelden onderzocht ze de collectieve rouw om De Vries. Want wat zegt deze gigantische uiting van collectieve rouw over Peter R. de Vries, en over onze hedendaagse herdenkingscultuur? Waarom geven mensen nu juist díé bloemen of spullen? En: wat doen we er vervolgens mee?

Herdenkingscultuur

Een sentiment dat duidelijk naar voren komt: De Vries was een nationale held, een held van het volk. In tekst (‘Wat een gemis voor Nederland!’) en in symbolen, zoals de vele tulpen en nationale vlaggen, is die status terug te zien, zegt Stengs. “Hij zette zich in voor ‘gewone’ mensen. Ongeacht wie mensen waren, hij probeerde gehoor te geven aan hun noodkreet. En je moet ook niet vergeten: een hele generatie mensen is opgegroeid in een land waar Peter R. de Vries áltijd in de media aanwezig was.”

Het archief in

De voorwerpen die zijn neergelegd bij de gedenkplaats van Peter R. de Vries zijn zorgvuldig opgeborgen in een collectie in het Amsterdamse Stadsarchief. Restauratoren herstelden de objecten, en verpakten ze in zuurvrij papier. “Om te bewaren voor de eeuwigheid,” aldus archivaris Ron Blom. Zulke zichtbare collectieve rouw, die zijn materiële neerslag vindt op straat, is een relatief nieuw fenomeen, zegt Stengs. “Mensen hebben een plaats en een moment nodig om hun doden te herdenken. Voorheen organiseerde de kerk dat, maar door ontkerkelijking zijn mensen op zoek naar nieuwe rituelen en geritualiseerde plekken.” Peter R. de Vries was zo’n publieksfiguur dat zijn dood veel losmaakte bij mensen. Stengs: “De rouwuitingen rondom Peter R. de Vries getuigen van de verontwaardiging en boosheid over wat De Vries, de nabestaanden én de samenleving, door de moord is aangedaan.”

Lees het artikel in de Volkskrant (voor abonnees, 15 juli 2024)