Mei 2025: Oorlogsherinneringen doorgeven zolang het nog kan

Dit jaar herdenken we dat de Tweede Wereldoorlog 85 jaar geleden is begonnen en vieren we 80 jaar bevrijding. Het aantal Nederlanders dat de oorlog nog bewust heeft meegemaakt, daalt elk jaar. Daarom is het van belang dat we de verhalen levend houden.

De Tweede Wereldoorlog kent, in tegenstelling tot veel andere oorlogen, een geschiedschrijving van onderop. Verhalen over de oorlog komen niet alleen van de elite, maar iedereen draagt bij aan de geschiedschrijving, vertelt rituelenonderzoeker Irene Stengs. Denk maar aan dagboeken, archieven, beelden, en verhalen die grootouders aan hun kleinkinderen vertellen. Samen vormen die verhalen het “collectieve geheugen”, aldus Stengs. Dat geheugen komt tot uitdrukking tijdens collectieve rituelen zoals de Nationale Herdenking op de Dam. Stengs: “Het delen van herinneringen is een geritualiseerd onderdeel geworden van deze herdenkingscultuur.” Waar mensen de eerste jaren na de oorlog gesloten waren, heeft dat plaatsgemaakt voor de verwachting dat mensen die de oorlog meemaakten, hun herinneringen delen.

Als verhalen doorverteld worden en rituelen worden gekoppeld aan het heden, maakt het voor de herdenkingscultuur niet zo veel uit als alle ooggetuigen zijn overleden, stelt Stengs. De hele manier waarop de oorlog wordt herdacht heeft al een “enorme dynamiek” meegemaakt, zegt ze. Kijk maar naar de verandering van zwijgen tot actief verhalen delen.

Lees het artikel in NRC waar een ooggetuige herinneringen deelt over de oorlog (voor abonnees, 3 mei 2025).