Juni 2025: Van Kortjakje naar een olifantje

Binnen één generatie lijkt Altijd is Kortjakje ziek te verdwijnen. In plaats daarvan zingen kinderen nu Olifantje in het bos, op dezelfde melodie. Hoe heeft het olifantje zo’n opmars gemaakt? En wat gebeurt er nu met Kort Jakje?

De melodie van Kortjakje dateert mogelijk al uit 1740 en werd populair in heel Europa. In Engeland werd het Twinkle, Twinkle, Little Star en in Nederland dus Kortjakje – een prostituee, toch? “Of het daadwerkelijk over een hoer zou gaan, is niet zo makkelijk te zeggen”, zegt Martine de Bruin, gespecialiseerd in liedcultuur. “De tekst van Kortjakje komt uit de 18de eeuw, maar is sindsdien vaak veranderd,” verklaart De Bruin. “In de variant die we nu nog kennen, uit de late 19de eeuw, is ze ziek, of nep-ziek, maar heeft ze toch op zondag tijd om naar de kerk te gaan met een dure bijbel. De exegese dat ze een liggend beroep zou hebben, komt echter pas uit de tweede helft van de 20ste eeuw.” Alhoewel de tekst voor een volwassen publiek is geschreven, werd het liedje ook door kinderen gezongen.

Waar komt het Olifantje dan ineens vandaan? Het oudste Olifantje in het bos waar De Bruin op stuit, komt pas uit 1996 en is verschenen in een boek met kinderversjes van Jolet Leenhouts. In 2016 wordt Kortjakje echt verdreven door een opname van Jus Roos. Toch is Kortjakje nog niet verloren, denkt Martine de Bruin. “We kunnen makkelijk zien hoe vaak Olifantje in het bos of Kortjakje wordt opgenomen, maar er zijn ook andere indicatoren. Er zijn ongetwijfeld nog veel opa’s en oma’s die Kortjakje voor hun kleinkinderen zingen.”

Lees het artikel in de Volkskrant (voor abonnees, 25 juni 2025).