Syntaxis van het Nederlands

Het hoofddoel van Syntax of Dutch (Sod) is het presenteren van een synthese van de momenteel beschikbare syntactische kennis van het Nederlands, zowel in de vorm van een meerdelige boekenreeks als in de vorm van open access, online bronnen. Het biedt een uitgebreid overzicht van het relevante onderzoek naar het Nederlands en presenteert niet alleen de resultaten van eerdere benaderingen van de taal, maar ook de resultaten van formeel linguïstisch onderzoek van de laatste zeven decennia, die vaak niet in andere naslagwerken te vinden zijn.

De syntaxis is de tak van de taalkunde die bestudeert hoe woorden gecombineerd worden tot grotere woordgroepen en uiteindelijk tot zinnen. Ons doel om de interne structuur van zinnen te beschrijven, betekent dat we ons meer richten op competentie (de geïnternaliseerde grammatica van moedertaalsprekers) dan op performance (het feitelijke gebruik van taal). Dit betekent dat we veel gebruik maken van geconstrueerde voorbeelden die zijn toegespitst op het syntactische probleem. SoD besteedt ook aandacht aan bepaalde betekenisaspecten alsmede fonologische aspecten zoals klemtoon en intonatie, waar ze relevant zijn.

Naslagwerk voor onderzoekers

SoD is bedoeld voor een algemeen taalkundig geschoold lezerspubliek. De bedoeling is om een naslagwerk te produceren dat alle onderzoekers zal helpen die geïnteresseerd zijn in kwesties met betrekking tot de syntaxis van het moderne Nederlands. Het stelt de lezer in staat om snel toegang te krijgen tot de belangrijkste up-to-date informatie over alle syntactische kwesties die in de wetenschappelijke literatuur worden besproken (en nog veel meer), evenals literatuursuggesties voor verdere studie. SoD is dus een uitstekend referentiepunt voor bijvoorbeeld diachronisch onderzoek, de studie van taalvariatie in het Nederlands en voor cross-linguïstisch onderzoek; het is ook een bruikbaar onderwijsinstrument gebleken voor gevorderde studenten taal- en taalkunde (bijvoorbeeld als uitgangspunt voor een bachelor- of masterscriptie).

SoD heeft een lange geschiedenis. Het project begon in 1992 en werd in 2012-2019 afgerond met de publicatie van een achtdelige boekenreeks van meer dan 4000 pagina’s, uitgegeven door Amsterdam University Press in de serie Comprehensive Grammar Resources. Dit materiaal is ook beschikbaar als Open Access-publicaties (toegankelijk via de AUP-website) en gepubliceerd op internet als onderdeel van het Taalportaal op taalportaal.org.

Bijgewerkte, uitgebreide editie

Vanwege de 30-jarige geschiedenis van het project leek het nodig om meteen te beginnen met een volledig herziene, bijgewerkte en uitgebreide editie van SoD, waarin het recentere onderzoek van de afgelopen twee decennia is opgenomen. We zitten nu midden in het herzieningsproces, dat naar verwachting eind 2025 zal worden afgerond. De tweede editie van SoD zal opnieuw verschijnen bij AUP en beschikbaar worden gesteld als open access publicatie en op het Taalportaal.

Looptijd: 2021-april 2026

Betrokken onderzoeker(s): Hans Broekhuis

Partners: Norbert Corver (Universiteit Utrecht) en Frank Landsbergen (Instituut voor de Nederlandse Taal)