Ontstaansgeschiedenis

De oorsprong van het Meertens Instituut ligt in 1926, toen de afdeling Letteren van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen een Dialectencommissie instelde. Deze kreeg de opdracht advies uit te brengen over de organisatie van het wetenschappelijk dialectonderzoek in Nederland. Dit advies leidde in 1930 tot de instelling van een Dialectenbureau, waarvan de secretaris P.J. Meertens de dagelijkse leiding kreeg.

Aan het Dialectenbureau werd in 1934 het Volkskundebureau toegevoegd. In 1948 kwam het Naamkundebureau erbij. Het Nederlands Volksliedarchief werd in 1963 geïntegreerd in de afdeling Volkskunde.

De opdracht van deze drie bureau's was het aanleggen van collecties op het gebied van de Nederlandse Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde, met het oog op de vervaardiging van atlassen en repertoria.

De drie bureau's waren samen gehuisvest in de Nieuwe Hoogstraat in Amsterdam, en verhuisden gezamenlijk naar de Keizersgracht. Hier bouwde men verder aan de collecties op het gebied van de Nederlandse taal en cultuur.

Het duurde tot 1979 voordat het instituut de naam P.J. Meertens-Instituut kreeg. Ter gelegenheid van Meertens' tachtigste verjaardag besloot men toen het instituut te vernoemen naar zijn eerste directeur.

In februari 1998 verruilde het Meertens Instituut het statige grachtenpand voor de moderne architectuur van de Coca Cola-fabriek in Amsterdam Zuid-Oost. Ook de naam van het instituut heeft een wijziging ondergaan: Meertens Instituut.

De drie oorspronkelijke afdelingen Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde hebben inmiddels plaats gemaakt voor projectgroepen, waarin de verschillende disciplines samenwerken.