Maart 2011: Ik ben op zoek naar het verhaal achter ‘Holle Bolle Gijs’

Ik ben op zoek naar het verhaal achter ‘Holle Bolle Gijs’. Kunt u mij hieraan helpen?

Het antwoord wordt gegeven door Annemieke Arendsen

Holle Bolle Gijs is bij de meeste mensen het bekendst als de altijd hongerige, sprekende prullenbak uit de Efteling, maar daarnaast figureert hij al sinds de negentiende eeuw in een kinderliedje. In de Nederlandse Liederenbank worden zowel liedjes uit schriftelijke bronnen als liedjes uit de mondelinge overlevering ontsloten. ‘Heb je wel gehoord van de holle bolle wagen waar die holle bolle Gijs op zat’ komt relatief veel voor in de liederenbank. Verreweg de grootste ‘bron’ van dit lied is de volksliedverzameling van de lexicoloog en lied- en verhalenverzamelaar Gerrit Jacob Boekenoogen, die vanaf het einde van de negentiende eeuw tot het begin van de twintigste eeuw een ruime verzameling spreuken, verhalen en liedjes vergaarde. Hij riep mensen op om liedjes die ze kenden naar hem op te sturen, wat resulteerde in een collectie van onder meer bijna 10.000 liedjes.

In de twintigste eeuw wordt het lied van Holle Bolle Gijs veel minder vaak aangetroffen. De liedverzamelaar Ate Doornbosch heeft er slechts één opname van en in liederenbundels treffen we het sporadisch aan. Ook over het ‘verhaal’ van het lied is weinig bekend. Een mogelijke verklaring vinden we wel in een negentiende-eeuws boek over volksgebruiken; Jan Ter Gouw schrijft in het boek 'De volksvermaken' uit 1871 dat het begrip Holle Bolle Gijs van een oud gebruik rond pasen, het zgn. veel-eten komt. Een persoon werd met pasen uitgedaagd om zoveel mogelijk te eten. Ter Gouw schrijft '…oudtijds werd aan zulke helden openbare eer bewezen. Zij werden op een wagen gezet en in triomf rondgevoerd, en er werden liederen bij gezongen.' Inderdaad wordt hier het lied over de holle bolle wagen genoemd:

Heb je niet gehoord van die hollebollenwagen,
Waar die bolle Gijs op zat?
Hij kon schrokken
Groote brokken:
Een koe en een kalf
Een heel paard en een half,
Een os en een stier
En zeven tonnen bier
En een schuit met schapen
En nog kon Gijs van de honger niet slapen

Verder schrijft hij nog: 'Dat op sommige plaatsen andere namen genoemd worden, en er, in plaats van 'hongerige Gijs" en " dronken Sijs" een " dikke Piet," een "Dikke Klaas" of een "Jan Hoek" op den wagen zit, bewijst dat de optogt meermalen en met verschillende helden plaats heeft gehad.‘

Hoewel er waarschijnlijk nog wel mensen zullen zijn die het lied kennen, is het verhaal over het veeleten nu niet meer bekend en er is geen bewijs te vinden dat het daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Wel is er ook een sprookje over Holle Bolle Gijs, terug te vinden in de Nederlandse Voksverhalenbank, maar dat is een modern bedenksel van de Efteling uit verlegenheid dat er eigenlijk geen echt verhaal is. De verschillende versies van het lied over Gijs zijn tevens terug te vinden in de Nederlandse Liederenbank.

Deze vraag werd gesteld door mevr. Beverloo uit Bennekom.

Afbeelding boven: Gerrit Jacob Boekenoogen, collectie Meertens Instituut
Afbeelding onder: Holle Bolle Gijs in de Efteling (bron: wikipedia)

Dit artikel is verschenen in de digitale nieuwsbrief van het Meertens Instituut. Ook abonnee worden? Klik hier