Audiocollectie Corpus Sociolinguistisch Onderzoek Amsterdam (SOA, 1975) en Amsterdams Sociolinguïstisch Onderzoek (ASO, 1993) (1973 – 1997)
De Werkgroep Frequentie-onderzoek van het Nederlands en het Meertens Instituut voerden in de jaren ’70 een onderzoek uit naar de ‘gesproken taal’, het Sociolinguïstisch Onderzoek Amsterdam (SOA). In dit kader werd door de onderzoekers Eveline de Jong en Henk Heikens een selecte steekproef onder de Amsterdamse bevolking uitgezet en werden bandopnamen gemaakt. In 1993 volgde een vervolgonderzoek, het Amsterdams Sociolinguïstisch Onderzoek (ASO). De bandopnames en de bijbehorende documentatie zijn gedigitaliseerd door het Meertens Instituut.
Tientallen uren aan gesprekken
De collecties SOA en ASO omvatten tientallen uren aan gesprekken met geboren en getogen Amsterdammers, opgenomen in de jaren ’70 en ‘90. Zowel formeel als informeel taalgebruik is vastgelegd door de onderzoekers. Dit gecombineerd met uitgebreide achtergrondgegevens maakt de collectie bijzonder rijk.
Het eerste onderzoek, het Sociolinguïstisch Onderzoek Amsterdam (SOA), vond plaats tussen 1974-1977. Het project leverde maar liefst 246 opnamen op, die grotendeels werden verzameld door één veldwerker, Henk Heikens. Hij zocht hiervoor 136 Amsterdammers thuis op, vaak zelfs twee keer in een span van tweeënhalf jaar. Hij sprak met hen over uiteenlopende onderwerpen: van opleiding en beroep tot politiek, religie en vrijetijdsbesteding. Deelnemers wisten niet dat het om taalonderzoek ging, om hun spontane taalgebruik niet te beïnvloeden.
Twintig jaar later, in 1993, werden tientallen informanten opnieuw geïnterviewd, grotendeels over dezelfde onderwerpen. Dit vervolgonderzoek kreeg de naam ASO: Amsterdams Sociolinguïstisch Onderzoek. De herhaling maakt de collectie uniek. Het is namelijk zeldzaam dat taalkundigen dezelfde sprekers decennia later nog een keer onderzoeken.
Bron voor taalkundig en sociaalhistorisch onderzoek
De collecties SOA en ASO zijn volledig gedigitaliseerd en raadpleegbaar via het Meertens Instituut. Ze bieden naast taalkundig onderzoek, ook mogelijkheden voor sociaalhistorisch onderzoek naar Amsterdam in de jaren ‘70.
Iedereen die interesse heeft in de collecties is welkom om de digitale op te vragen, of om langs te komen bij het Meertens Instituut. Stuur voor de digitale collecties een mail naar datamanagement@meertens.knaw.nl en voor de papieren naar bibliotheek@meertens.knaw.nl.
Met dank aan Julie Peterse voor de achtergrondinformatie over deze collectie. Lees ook dit eerdere artikel (2015) over de SOA/ASO-collecties.