Joris zoekt Troost: Als iconen sterven

In vier afleveringen onderzoekt Joris Linssen hoe de rouw- en uitvaartcultuur de afgelopen eeuw veranderde. In Joris zoekt Troost kijkt hij Nederland en de Nederlander in het diepst van de ziel. Hoe laten we ons troosten in tijden van rouw en verdriet? De dood is van alle tijden, maar het ritueel rondom het afscheid is drastisch veranderd. Eeuwenoude tradities hebben plaatsgemaakt voor nieuwe rituelen.

Een doodskist op de middenstip. Een stampvolle Amsterdam Arena, kolkend van emotie. Op 27 september 2004 namen duizenden rouwende fans afscheid van hun held André Hazes. Samen werd er gehuild, gelachen en heel hard gezongen. Toen de kist met André Hazes de laatste ronde door de Arena maakte, was de collectieve smart overrompelend, een ongekend emotioneel afscheid voor Nederland. Maar hoe verdrietig kun je zijn om iemand die je eigenlijk nooit persoonlijk hebt gekend? Trijntje Oosterhuis zong tijdens de uitvaart en voelde meteen: ‘Deze rouw was van iedereen. En soms dringt het nog sterker tot je door wat iemand achterlaat als iemand ineens weg is.’

Het voelde als een keerpunt: sindsdien schaamden we ons niet meer voor ons verdriet om de dood van een beroemdheid. We deden een stap naar voren en we lieten ons steeds luider horen. We wilden iets doen, we wilden erbij zijn. Joris duikt dieper het verleden in en kijkt verrast naar de filmbeelden van de uitvaart van bisschop Bekkers (1966). Bij het afscheid van de geliefde bisschop liep heel Brabant uit. Mensen stonden rijen dik, ingetogen verdrietig, langs de wegen. Ook leden van het koningshuis werden massaal uitgeleide gedaan. Oranjefan Perry Rust: ‘Ze zijn er voor ons bij rampen. Ze vertegenwoordigen ons allemaal. Als dit gebeurt, dan vind ik dat ik daar naartoe moet. Om voor die kist, in een moment van stilte en rust, afscheid te nemen.’

Maar niet elk afscheid was zo ingetogen. Met de moord op Pim Fortuyn kreeg het rouwen om een bekend iemand een heel nieuw gezicht. De eerste politieke moord in de moderne Nederlandse geschiedenis. De getuigenissen van verdriet en verbijstering liggen letterlijk op straat. Indrukwekkend was de enorme bloemenzee voor het huis van Fortuyn. Het Meertens instituut bewaarde alle tekeningen, knuffels, hartenkreten. Onderzoeker Peter Jan Margry: “Het deed denken aan de immense rouw om prinses Diana. In die gezamenlijke pijn vonden mensen elkaar, vonden ze troost”.

Het collectieve mee-rouwen kan ook een keerzijde hebben. Joris spreekt ook met nabestaanden van overleden beroemdheden, zoals de kleindochter van Toon Hermans. ‘Het blijft raar dat iemand anders iets op het graf van jouw opa neer komt zetten. Mensen denken dat ze hem gekend hebben maar dat is helemaal niet zo.’ Toch kan ook voor familie de collectieve liefde voor hun naaste troost bieden. ‘Je bent niet alleen in je verdriet. Iemand leeft voort in de herinnering van velen.’  

In deze aflevering van Joris zoekt Troost gaat Joris op zoek naar de troost van de gezamenlijke tranen die vloeien, als iconen sterven.

Joris zoekt Troost, donderdag 13 december om 21.10 uur op NPO 2.