Nieuwe feesten en rituelen in Nederland

Nieuw in Nederland heet het boek onder redactie van Irene Stengs, dat deze week verschijnt bij Amsterdam University Press. Ondertitel: Feesten en rituelen in verandering. Centraal staan feesten en rituelen die zijn ontstaan met de komst van nieuwe Nederlanders. Stengs e.a. willen met dit boek laten zien dat deze vieringen niet zozeer feesten van migranten zijn, maar juist van de Nederlandse samenleving: “Ze zijn niet van hen maar van ons“.

door Mathilde Jansen

Het boek Nieuw in Nederland bevat bijdragen van tien Nederlandse antropologen en sociale wetenschappers, werkzaam aan verschillende universiteiten en instituten. Ieder beschrijft een feest of ritueel gebaseerd op antropologisch veldwerk. Dat betekent dat de auteurs hebben deelgenomen aan de vieringen en mensen hebben geïnterviewd. “Het Meertens Instituut is dé plek om dit soort onderzoek bijeen te brengen”, aldus Stengs.

Thais Nieuwjaar

Zelf deed Stengs voor dit boek onderzoek naar de viering van het Thais Nieuwjaar in Waalwijk. Het Thais Nieuwjaar wordt gevierd in een Thaise tempel, maar in feite is het gewoon een stadsboerderij, vertelt de onderzoekster: “Als je niet weet dat het er is, zie je het niet. Met dit boek laten we verborgen werelden zien”. De viering van het Thais Nieuwjaar in Nederland laat ook zien dat het feest geen kopie is van de nieuwjaarsviering in Thailand. In Thailand duurt de nieuwjaarsviering bijvoorbeeld drie tot vijf dagen, in Nederland een paar uur. Het Nederlandse klimaat speelt ook een rol: tijdens het Thais Nieuwjaar wordt er met water gegooid, maar daar is het hier te koud voor. Het is dus niet zozeer alleen een Thais ritueel, maar vooral ook een nieuw-Nederlands ritueel.

Kwakoe en winti

Ook voor de andere feesten en rituelen die in het boek aan de orde komen geldt dat ze eigenlijk alleen in Nederland deze vorm konden krijgen. “Neem het Kwakoe Festival in de Amsterdamse Bijlmer. Het ontstaan van dit festival hangt samen met de specifieke Nederlands-Surinaamse koloniale geschiedenis. Sommige activiteiten van het hedendaagse Kwakoe Festival zijn duidelijk gestoeld op Surinaamse culturele tradities. Tegelijkertijd hebben aspecten van de Nederlandse verzorgingsstaat, zoals het opbouwwerk uit de jaren zeventig en tachtig, een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van het feest. Of kijk naar de wintilezingen die in de jaren tachtig heel populair werden. Hierbij werd een Surinaams religieus ritueel in een typisch Nederlandse vorm gegoten: de lezing met discussie. Maar tegelijkertijd raken bij deze lezingen mensen in trance. Die vorm werd gekozen om winti een herkenbare plek te geven in de Nederlandse samenleving.”

Ramadan

De nieuwe feesten, zoals ze hier worden genoemd, zijn relatief jong in Nederland. Ze hebben elk een eigen ontstaansgeschiedenis, en zijn vaak niet gebonden aan een bepaalde locatie. Daarin verschillen ze van feesten zoals het Leidens ontzet, of de Spaarndammer Visserijdagen. Net als alle andere feesten en rituelen veranderen nieuwe feesten voortdurend. En misschien gebeurt dat bij deze feesten nog sneller omdat hun plek in de samenleving niet altijd zo vanzelfsprekend is. Stengs: “De opkomst en het verdwijnen van de Nationale Iftar is daarvan een voorbeeld. De iftar is het ritueel van het verbreken van de vasten tijdens de maand ramadan. Moslims nodigen niet-moslims uit om deel te nemen aan het ritueel. Hieruit is het idee ontstaan van de Nationale Iftar, een soort nieuwjaarsreceptie waarin de moslimgemeenschap zich presenteert aan de Nederlandse samenleving. Die heeft weer geleid tot het ontstaan van kleinere iftars in buurten. Ten slotte zijn deze buurtiftars overgegaan in het Ramadanfestival.”

Integratiedebat

Het boek Nieuw in Nederland gaat in tegen het algemene idee dat cultuur het onveranderlijk eigendom is van een bepaalde groep mensen. Maar ook tegen het idee dat er homogene gemeenschappen bestaan. “De groep mensen die meedoet aan het Thais nieuwjaar bestaat niet alleen uit mensen die geboren zijn in Thailand, maar ook uit hun Nederlandse partners. Bovendien is het niet zo dat alle Thaise Nederlanders aan het ritueel deelnemen. Dat is ook weer een beperkte groep mensen. Voor alle rituelen geldt dat mensen zo hun eigen motivatie hebben om mee te doen. Sommige hebben religieuze motieven om bijvoorbeeld bij de iftar aan te sluiten. Anderen doen dat meer vanwege de sociale aspecten: de gezelligheid en het lekkere eten. Of omdat ze bang zijn er op te worden aangesproken als ze niet meedoen. Behalve dat spelen er ook vaak meer politieke belangen mee bij het organiseren van feesten en rituelen. Het boek gaat dus verder dan denken over feesten als vooral vrolijke aangelegenheden. Feesten en rituelen zijn altijd ingebed in grotere maatschappelijke kwesties. Nieuw in Nederland wil bijdragen aan het debat over multiculturalisme en integratie.”

Irene Stengs: Nieuw in Nederland. Feesten en rituelen in verandering. Amsterdam University Press.

Dit artikel is verschenen in de digitale nieuwsbrief van het Meertens Instituut. Ook abonnee worden? Klik hier.